tag:blogger.com,1999:blog-68765981012270738382024-02-06T20:24:27.307-08:00কবিতা বিষয়ক গদ্যবাক্ বাংলা কবিতার প্রথম ব্লগজিন ... বাক্ বাংলা কবিতার মুক্ত অবস্থান ... বাজারের বাইরে প্রতিভা ও প্রভার সন্ধান তার ঘোষিত ব্রত ... পাঠ্য এবং অপাঠ্যর মধ্যবর্তীটি ছাড়া কোনো ভেদরেখাই মান্য নয় ... বাংলা কবিতার নবীনতম এই শতাব্দীর কবি যাঁরা ... কথা বলুন 8436419575 , লেখা পাঠান : anupam_gtl@yahoo.co.in এবং konnagar : ghatal : paschim medinipur 721212, west bengal, Indiaanupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comBlogger20125tag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-40843883720199138902013-11-28T06:35:00.003-08:002013-11-28T06:35:35.553-08:0075Th pOsT : অনুবাদ কবিতাভাবনা / অর্জুন বন্দ্যোপাধ্যায়<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAYQnJY_5bRLV3jHjhsOY8QqiJ0XDgLke42Sku76sBXrhW99DrIRoaUY37Tr6DtE6-eL-3OCQaqueTmHDGXzFCKaf_olYDxAP18bg5Vh4yb7s1GyLCcDWeDntZmKEHI9QSoFs-VoJbccY/s1600/sw-01.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAYQnJY_5bRLV3jHjhsOY8QqiJ0XDgLke42Sku76sBXrhW99DrIRoaUY37Tr6DtE6-eL-3OCQaqueTmHDGXzFCKaf_olYDxAP18bg5Vh4yb7s1GyLCcDWeDntZmKEHI9QSoFs-VoJbccY/s400/sw-01.jpg" width="398" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>BN</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Kalpurush;">ইলাস্ট্রেশন</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Kalpurush;">ইগোর</span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Kalpurush;">মর্স্কি</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>BN</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">কবি</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শব্দের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাধ্যমে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রকাশ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজেকে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একসময়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবতাম</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">— </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যারা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লিখি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আসলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভুল</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবতাম</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সবাই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যেকোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শিল্পেই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বোধহয়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুভূতির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভালোভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বললে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বোধের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শুধু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাধ্যমগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আলাদা</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক্যামেরায়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শব্দে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মুদ্রায়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তুলিতে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অত্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জরুরি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রধান</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মেনেও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলছি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উপলক্ষ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাত্র</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনাকেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক্যামেরা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তুলিও তাই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-<span lang="BN">ই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাহন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ছোট আঞ্চলিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গণ্ডির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভেতরেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা সীমিত থাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়টাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যথাযথভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ধরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যায়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খবরের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাগজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়ি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">টিভিতে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইন্টারনেটে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জেনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দেখে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দেশবিদেশের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খবর</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গান</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সিনেমা</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানলা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পাশের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাড়িতেও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উঁকি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দিই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সবই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেতনাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বিধৃত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এইভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পাশের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাড়ির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঘটনার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দেশের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খবরের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজেরাও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজেদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জীবনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জড়িয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যাই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জীবনকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যুক্ত করি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">স্পিরিচুয়ালি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনেকটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যাই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বিশ্বহৃদয়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারাবারে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এসে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দাঁড়াই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এইভাবেই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঠিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই জায়গা থেকেই জানতে ইচ্ছে হয়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সারা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পৃথিবীতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্যান্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবছেন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিরা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুভূতির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রং</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উচ্চারণ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">টিউনিং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শেডগুলো</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আঙ্গিকগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাহুল্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়টাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জন্যেই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">জীবনটাকে</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাসনা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">থেকেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এরকম বেয়াড়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অত্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">স্বার্থপরজীবের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মতো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একান্তই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জন্যে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজেকেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জন্যে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তখনই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হল</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাঙলাভাষাটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঠিকঠাক</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এখনও</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বানান</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খুলতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অভিধান</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সিরিয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খ্যাতনামা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাহিত্যিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলেছিলেন</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, ‘Language is insufficient to understand
people.’ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আসলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Language is
insufficient to understand anything<span lang="HI">। </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রিলেট</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারিনা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কথাটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’<span lang="BN">রে</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উপলব্ধি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উপলব্ধি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শুধু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুভূতিরও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করছি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করছি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতাটির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রিলেট</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারলাম</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আসলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখাটির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুভূতির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পৌঁছতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারলাম</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অথচ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষাটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বোধগম্যই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বৃষ্টির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পাখির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বন্যার ভাষা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">জলের</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বুঝতে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ছন্দ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বুঝতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এটাও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দেখিনা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">! </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অবধি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনেকেই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এখনও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনেক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অসামান্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনেকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চলেছেন</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক্ষেত্রে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিষ্ঠায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অত্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পরিশ্রমে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দক্ষতায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনেকেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বিদ্বান</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পণ্ডিত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব্যক্তি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বিস্তর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়াশুনো</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রচুর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রস্তুতি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনেকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষাবিশেষজ্ঞও</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিন্তু আমার অস্ত্র সীমিত</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পণ্ডিত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনোমতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কলেজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ডিঙোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অশিক্ষিতই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ফলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইংরেজি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ছাড়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পক্ষে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এগোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সম্ভব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রতিটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখাই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইংরেজি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মূল</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক্ষেত্রে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বহুজনের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভিন্ন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভিন্ন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এত এত মতের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মধ্যে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">এই</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অশিক্ষিতেরও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যাঁর</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">/<span lang="BN">যাঁদের</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখা নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্যদের করা আলোচনাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খুঁজে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পেতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়তে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কখনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাক্ষাৎকার</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বিষয়ক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গদ্য</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যাপন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখালিখি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সংক্রান্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আলোচনা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">ব্যক্তিগত
গদ্য</span>, <span lang="BN">সেই</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জায়গার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আর্থ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সামাজিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রাজনৈতিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রেক্ষাপট</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পটভূমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বোঝার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সম্ভব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কখনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সরাসরি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এভাবেই চেষ্টা করেছি
সেই কবির কাছাকাছি যেতে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পৌঁছতে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কতটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রভাব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ফেলেছে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কতটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উপকার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আদৌ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিনা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারবো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পদ্ধতিই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যথার্থ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সঠিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পন্থা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মূর্খের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দাবিও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জীবনের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বেশ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খানিকটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অংশে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঢুকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুভব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বেশ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিছুদিন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মানুষটার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ওঠা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বসা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">থাকা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মেজাজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মননটিকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আঁচ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আর</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এটাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জরুরি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ওপরেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নির্ভর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শব্দচয়ন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কেননা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এক</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সভ্যতা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সংস্কৃতি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইতিহাসের সূতিকাগার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উঠে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আসেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পরিভাষাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হবে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দ্রব্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পাথরে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লোহা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব্রোঞ্জে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মুদ্রা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মূর্তি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">স্নানাগার</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কুয়ো</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">— </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যতদূর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যাওয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যায়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সবই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হবে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদগুলোর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাবলীলতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রাখতে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাহুল্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভালোলাগা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">প্রিয়</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখাগুলোই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বেছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিয়েছি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবিয়েছে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">টেনেছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাধ্যাকর্ষণে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মানুষের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পক্ষেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাজে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বেশিদূর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এগোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সম্ভব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমিও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারিনি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div style="background: white; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="background: white; color: #333333;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN-BD">পাঠকের উদ্দেশ্যে
একটি জরুরি কথা বলার</span>, <span lang="BN-BD">আমি আক্ষরিক অনুবাদ করিনি</span></span></span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN-BD" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবানুবাদের প্রয়াস করেছি বলতে পারেন। আবার
ইংরেজিতে অনুদিত কবিতার থিমেটিকাল চেঞ্জও আমি করিনি। অন্তত ইংরেজি অনুবাদের
সাপেক্ষে </span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">‘<span lang="BN-BD">রূপকল্পগত অবিকল
সাদৃশ্য</span>’<sup><span lang="BN-BD">১</span></sup><span lang="BN-BD"> রাখার
চেষ্টা করেছি। চেষ্টা করেছি</span>, <span lang="BN-BD">যতটা সম্ভব লেখকের মূল সুর
ধরে রাখতে। প্রশ্ন হতে পারে</span>, <span lang="BN-BD">এগুলো তো সবই অনুবাদের
অনুবাদ</span>; <span lang="BN-BD">তাহলে </span>‘<span lang="BN-BD">মূল সুর</span>’ <span lang="BN-BD">আর কোথায় কী রইল </span>! <span lang="BN-BD">এগুলো </span>‘<span lang="BN-BD">মাংসের ঝোলের ঝোলের ঝোল</span>’ <span lang="BN-BD">হয়ে যাচ্ছে কিনা সে
বিচার কে করবে</span>? <span lang="BN-BD">ঠিক। এবং</span>, <span lang="BN-BD">যাঁরা
কবিতার অনুবাদের ক্ষেত্রে </span>‘<span lang="BN-BD">আক্ষরিক</span>’ <span lang="BN-BD">অনুবাদকে একমাত্র প্রয়োজনীয় শর্ত ব</span>’<span lang="BN-BD">লে মানেন</span>,
<span lang="BN-BD">কিংবা অনুবাদ কবিতায় মূল এবং বিশুদ্ধ কবিতাকে পেতে চান</span>, <span lang="BN-BD">কিংবা মূল ভাষা থেকে অনুদিত কবিতাকেই যথার্থ ও সঠিক ব</span>’<span lang="BN-BD">লে মানেন</span>, <span lang="BN-BD">তাঁদের বলব</span>, <span lang="BN-BD">আমার এ অনুবাদ তাঁদের না পড়াই ভালো। হতাশ হবেন। অনুবাদের ক্ষেত্রে আমার
স্বাধীনতা নেওয়া না</span>-<span lang="BN-BD">নেওয়ার দ্বন্দ্বে আমি কবিকে</span>, <span lang="BN-BD">তাঁর ভাবনাকে প্রাধান্য দিয়েছি। খালি এটা খেয়াল রেখেছি</span>, <span lang="BN-BD">বাংলায় অনুদিত কবিতাটি যেন বিদেশি ভাষায় কথা বলার মতো জড়সড় এবং শুষ্কং
কাষ্ঠং না হয়। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মূল ভাষাটি জানলেও হয়তো তাই</span>-<span lang="BN-BD">ই করতাম। কেননা কবিতার আক্ষরিক অনুবাদ কখনো সম্ভব নয়। আমি বিশ্বাস করি</span>,
<span lang="BN-BD">একটি কবিতা কবির যতখানি</span>, <span lang="BN-BD">অনুবাদকেরও
ততটাই। কেননা</span>, ‘<span lang="BN-BD">ভালো অনুবাদ শুধু মূল রচনার প্রতিনিধিত্বই
করে না</span>, <span lang="BN-BD">তার যুগের ও ব্যক্তিত্বেরও স্বাদ দেয়।</span>’<sup><span lang="BN-BD">২</span></sup><span lang="BN-BD"> আর সময়ের সাথে কবিতার ভাষা</span>, <span lang="BN-BD">আঙ্গিক বদলায়</span>; <span lang="BN-BD">অনুবাদের ক্ষেত্রেও একই কথা
খাটে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নিজের কবিতা</span>-<span lang="BN-BD">বোধশক্তি</span>, <span lang="BN-BD">কবিতাবুদ্ধি অনুযায়ী আমি সে
স্বাধীনতা নিয়েছি</span></span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কেননা</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN-BD">কোনো ভাষার কোনো শব্দের জোর</span>, <span lang="BN-BD">দম</span>, <span lang="BN-BD">তার ব্যাপ্তি</span>,<span lang="BN-BD"> সৌন্দর্য</span>,<span lang="BN-BD"> তার ওজন ও তার পারিপার্শ্বিককে কখনো অনুবাদ করা যায় না।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অনুবাদ কবিতা বিশুদ্ধ কবিতা না অশুদ্ধ কবিতা এ
তর্কে যাব না</span>, <span lang="BN-BD">বরং এভাবে ভাববো</span>, <span lang="BN-BD">একজন
পরিচালক যখন একটি গল্প বা উপন্যাসের আধারে একটি ফিল্ম বানান</span>, <span lang="BN-BD">কিংবা একজন শিল্পী যখন অন্য আরেক শিল্পীর গাওয়া গান যন্ত্রে বাজান বা
গান</span>—<span lang="BN-BD"> তখন কি সেটা অনুবাদ নয়</span>? <span lang="BN-BD">এবং
স্বতন্ত্র মানুষের স্বতন্ত্র অনুভবে দুটো আলাদা এবং স্বতন্ত্র পরিবেশন নয়</span>?<span lang="BN-BD"> যেখানে দ্বিতীয় পরিবেশনে প্রথমজনের দাগ থেকে যায়।</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div style="background: white; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in; text-align: justify;">
<span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কথা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করেছি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রত্যেকেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শতাব্দীর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নব্বই দশক</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<span lang="BN">১৯৯০</span>)</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পরবর্তী</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লিখতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এসেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> কেউ শূন্য দশকেও।</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সবাই না হলেও</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">প্রায় সবাই</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মহাদেশের</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এশিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মহাদেশের</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কয়েকজন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রয়েছেন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইউরোপের</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাজটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শুরু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আগে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভেবেছিলাম</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সমসাময়িক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রূপরেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তুলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ধরার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদগুলোর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাধ্যমে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এগোতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">থাকলো</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভেতরে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তৈরি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হওয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পূর্ব</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ধারণাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাঙতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">থাকলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বুঝলাম</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রূপরেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সামগ্রিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অর্থে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">) </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তুলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ধরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উদ্দেশ্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বিধেয়ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বস্তুত</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দুজন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কয়েকটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাধ্যমে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়ও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বরং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হচ্ছে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যেন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভূগোলে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইতিহাসে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বেড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ওঠা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবির কবিতা পড়তে পড়তে আসলে সেই কবির</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আড্ডা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দিচ্ছি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজেকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আবিষ্কার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারছি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতাগুলোর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মধ্যে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যেভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাঙলা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সত্যি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আড্ডা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দিতে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়তে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়তে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কারোর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কারোর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাথে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নানান</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলতে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">এই এতটা
সময় এই লেখাগুলোর সাথে কাটিয়ে</span>,</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যেন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আত্মীয়তা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উঠেছে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হলোই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> ‘</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভায়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জব্বলপুর</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভীষণ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চমকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গেছিলাম</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইরানের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ফার্সি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আলি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আবদোলরেজ়ায়েই</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ওঁদের</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> ‘</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নতুন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">র</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চর্চা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আবার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গিয়েছিল</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পৃথিবীতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনাই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অযোনিসম্ভূত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দাগ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সর্বত্র</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেগে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আছে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নইলে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নব্বই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দশকের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মাঝামাঝি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাংলায়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> ‘</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নতুন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">র</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাজ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হচ্ছে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যেভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হচ্ছে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঠিক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একইসময়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরেকটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দেশে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">টেকনিক্যালি</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চিন্তা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভাবনার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জায়গায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাযুজ্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পাওয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যায়</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">! </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ওঁদের</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইরানের</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ফার্সি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">) </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখাপত্র</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়তে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হাতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আসে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারহাম</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শাহরজের্দির<sup>৩</sup></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দুরন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাক্ষাৎকার</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কখনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সুযোগ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করবোই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উত্তেজিত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গেছিলাম</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঐ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাক্ষাৎকারটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তক্ষুনি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দেবাঞ্জন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দাসকে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ফোন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শেয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পাঠ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অভিজ্ঞতা</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হচ্ছিল</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ইংরেজিতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বারীন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঘোষালের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাক্ষাৎকার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়ছি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ষোলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পাতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দীর্ঘ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সাক্ষাৎকারের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অতি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ছোট্ট</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অংশ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দেওয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লোভ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সত্যিই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আটকাতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারছি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব্যাকরণ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব্যাকরণ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শাহরজের্দি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলছেন</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, ‘</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Think of
Grammar, in Persian… verbatim ‘the order of the tongue’. Order? A tongue that
orders the hand? Who gives the orders? Orders what? Grammar is a moral
construct that determines the future of language, according to certain
pre-given list of thou shalts and thou shalt-nots. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>But poetry and the poet are there to alienate
the order and the language of order, i.e. estranged from the world, to create a
new turn of phrase. However, for the danger poet, language is not a means, but
the end and object of work.’ </span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঘটনা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শেয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সমস্যায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পড়েছিলাম</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কুট্টী</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রেবতী</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<span lang="BN">বাক্ ৭৫</span>-<span lang="BN">এ
এঁর কবিতা রয়েছে</span>)</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কুট্টি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রেবতী</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">র</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কবিতা তীব্র</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শরীর</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেতনার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রাখর্য্য</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সম্পন্ন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">এবং</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শরীর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নারী</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শরীর</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মেয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নই</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যৌবনের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দরজার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সামনে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">দাঁড়িয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মেয়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শরীরে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেতনা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জাগছে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কখনো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প্রত্যক্ষ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করিনি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সুখ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হর্ষ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বিস্ময়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানি</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সূক্ষ্ম</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জায়গাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একেবারেই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অজানা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অচেনা</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আবার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যৌনতার</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চেনা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সীমানা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পেরিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">শিল্পভাবনা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কোথাও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">গিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জেন্ডারলেস</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়েই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">প</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মেয়েরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">হয়তো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আরো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ক</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারবেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ছেলেরাও</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পারবেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যদিও</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নারী</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পুরুষ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নির্বিশেষে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সবাই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অর্ধেক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পৃথিবী</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জানি</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যদিও</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, ‘</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব্রেস্ট</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">’, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নারীর</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চোখে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যা</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পুরুষের</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">চোখে</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কিন্তু আমাদের শরীরে</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">চেতনায় তো উভয় লিঙ্গ</span>-<span lang="BN">সত্ত্বাই নিয়ত</span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বাস</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">করছে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">তাই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">কুট্টী</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">রেবতী</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">লেখেন</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, ‘</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Breasts are
bubbles, rising / In wet marshlands’, <span lang="BN-BD">আর কবি সমর রায়চৌধুরী</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN-BD">লেখেন</span> ‘<span lang="BN-BD">ব্লাউজের টিপবোতাম খুলতেই মেঘ</span>, <span lang="BN-BD">স্তূপ মেঘ</span>’,
<span lang="BN-BD">কিংবা জয় গোস্বামী লেখেন</span>, ‘<span lang="BN-BD">কুমারীর দুই বুকে
ভাওয়াইয়া ভাটিয়ালি</span>’, <span lang="BN-BD">তখন ঐ বুদবুদ</span>, <span lang="BN-BD">ঐ জলাভূমি</span>, <span lang="BN-BD">ঐ মেঘ আর <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্তূপ মেঘ আর ভাওয়াইয়া ভাটিয়ালি সুর ছবি এক হয়েই
যায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">জীবনে না হলেও</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN-BD">কবিতায় যায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">আর কবিতা তো জীবনেই ঘটে</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সফল</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-<span lang="BN-BD">অসফল জানি না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">নিজেকে দেওয়া নিজের এই চ্যালেঞ্জটা আমি নিতে চেয়েছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN-BD; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">উল্লেখ</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> :</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">১</span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">.<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বু</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ব</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">., </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">মেঘদূত</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পৃ</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">৬৪</span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">২</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ঐ</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">পৃ</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">৬৩</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">৩</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. <span lang="BN">পারহাম শাহরজের্দি</span>, <span lang="BN">প্রাবন্ধিক</span>, <span lang="BN">অনুবাদক ও সমালোচক</span></span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">১৯৮০তে জন্ম</span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="BN">তেহরানে</span></span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">বর্তমানে প্যারিসে
থাকেন</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">সমসাময়িক ফার্সি কবিতার বহু সংকলন সম্পাদনা করেছেন</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">অনুবাদ করেছেন</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">।</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="background: white; color: #333333; font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span><span style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<br /></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-70593550571495336952013-09-29T03:00:00.002-07:002013-09-30T09:00:56.048-07:0074Th pOsT : অভীক দত্ত<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><u><span lang="BN-BD" style="color: #c00000; font-family: Vrinda; font-size: 20.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ইন্টারনেট আর এলোমেলো কিছু ভাললাগা <o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ক)</span><span lang="BN-BD" style="line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ইন্টারনেট আর সোশ্যাল নেটওয়ার্কিংএর ফলাফলঃ <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ইন্টারনেট যতটা না আলোড়ন তুলেছিল তার থেকে
অনেক বেশি আলোড়ন তুলে ফেলল সোশ্যাল নেটওয়ার্কিং সাইটগুলি। প্রথমে অরকুট পরে ফেসবুক
আসায় “কবিতা” আর কবিতার আলোচনা, তার সাথে আলোচনার জন্য নিজেদের পিঠ চাপড়ানির দল,
আর “আপনার দ্বিতীয় লাইনের তৃতীয় শব্দটি যদি পরিবর্তন করতেন” এই জাতীয় কথাবার্তার
জোয়ার এল। কবিতা আর নিভৃত চর্চার বস্তু থাকল না, বারোভাতারি(ইচ্ছা করেই এই শব্দের
ব্যবহার) হয়ে গেল। সব জিনিসেরই যেমন একদিকে ভাল আর খারাপ থাকে ইন্টারনেট আর
সোশ্যাল নেটওয়ার্ক সাইটগুলির দৌলতে সেই ব্যাপারগুলিও আমাদের কাছে পরিষ্কার হয়ে
গেল। একদিকে যেমন এই দলবল নিয়ে ভার্চুয়াল জগতে আছড়ে পরাটা সোজা হয়ে গেল, অন্যদিকে এই
ইন্টারনেট আর সোশ্যাল নেটওয়ার্কের মাধ্যমেই আমরা এমন কিছু কবিকে পেলাম, যেটা হয়ত
এদের অনুপস্থিতিতে অনেক কঠিন হয়ে যেত। যদিও বলা হয়ে থাকে প্রতিভা আর চুলকুনি কখনও
লুকিয়ে রাখা যায় না, তবু অনেক প্রতিভাই আড়ালে পরেই থাকত ইন্টারনেটের অভাবে একথা
বলাই যায়। এবার আপনি, বিদগ্ধ পাঠক বলতেই পারেন এখনও তো অনেকে ইন্টারনেটের ব্যবহার
করেন না তার বেলা কি হয়, সেক্ষেত্রে আমি আপনার কথা মেনে নিয়েও বলব এই পারসেন্টেজটা
এখন অনেক কমেছে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আবার এমন অনেকে আছেন যারা
ফেসবুকে কবিতার চর্চা দেখেই প্রথম কবিতা লেখার কথা ভেবেছেন এবং লিখেছেন। তাহলে
আসুন দেখা যাক ব্যাপারটা কি দাঁড়াল<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">১) এক শ্রেণীর কবি যারা আগে কবিতা লিখেছেন
পরে ইন্টারনেট ব্যবহার করে সোশ্যাল নেটওয়ার্কিং করেছেন<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">২) যারা আগে সোশ্যাল নেটওয়ার্কিং করেছেন পরে
কবিতা লিখেছেন বাকিদের দেখে উদ্বুদ্ধ হয়ে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এবার আপনি চশমা উঁচু করে বলতেই পারেন “সবই
তো বুঝলুম কিন্তু বলুন তো পাঠক আছে কয়জনা?”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">#<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">প্রাসঙ্গিক কিনা জানি না তবু কেন জানি না
প্রকল্প ভট্টাচার্যের এই কবিতাটা দেবার লোভ সামলাতে পারলাম না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দিনটা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিকোয়</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আস্তাকুঁড়ে</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">চিন্তা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিকোয়</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রাতে</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সব</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কবিরাই</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বেজন্মা</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">লেখকরা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হাভাতে</span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অনুভবের</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আবর্জনা</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আবেগ</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এঁটো</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কাঁটা</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">চুরির</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দায়ে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পড়লে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ধরা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">গালি</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">লাথি</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ঝাঁটা</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তবু</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">নিলাজ</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বুক</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ফুলিয়ে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বেড়াচ্ছে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রাস্তাতে</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">! </span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সব</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কবিরাই</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বেজন্মা</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">লেখকরা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হাভাতে</span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="HI" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ঘেন্না</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পিত্তি</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দু</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এক</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">টাকা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কেউ</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যদি</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দিলো</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 17.5pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কলম</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ছেড়ে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মনের</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মলম</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">চোলাই</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দু</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ঢোক</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">গিলো</span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">স্বপ্ন</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">উকুন</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বাইছে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মাথায়</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">নোংরামি</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভাষাতে</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সব</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কবিরাই</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বেজন্মা</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">লেখকরা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হাভাতে</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD;">”</span><span lang="HI" style="background: white; color: #333333; font-family: Mangal; font-size: 9.5pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="BN-BD" style="background: white; color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.5pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.5pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;">খ)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.5pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;">আজকাল যাদের লেখা পড়ছিঃ <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.5pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;">শুভদীপ দত্ত চৌধুরী তরুণ কবি। মেদিনীপুরের ছেলে। অথচ ওর কবিতায় আমি একটা নাগরিক
ছোঁয়া পাই। এক অদ্ভুত ভাললাগা আসে শুভদীপের কবিতা পড়লে। ভেতর থেকে ভাললাগাটা আসে।
গভীরতাটা আপনা আপনি এসছে শুভদীপের কবিতায়,<o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">“</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিছানায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘুমিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বউ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাঝরাতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরকীয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">টান</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">এলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিন</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাত।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভেনাস</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বারান্দায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">দাঁড়ান</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">লোডশেডিং।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধুত্তেরি।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফ্ল্যাটবাড়ি</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">কান</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘেঁষে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেঘ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখব</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাকে।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">গুঁড়ি</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">গুঁড়ি</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইলশে</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">উদ্বেগ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<br /></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাচ্ছ</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভিনদেশ।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিবাহদিন</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্থির</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘুরঘুটে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনখারাপ।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আনত</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চোখ।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাখির</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নীড়</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফোন</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">রিং</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাজে।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">যত</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">শহুরে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">অভ্যাস</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেজে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবিরাম।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভেনাস</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">”</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="BN-BD" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 17.5pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt;">
<br /></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN-BD" style="background: white; color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;">এই গুঁড়ি গুঁড়ি ইলশে-উদ্বেগের মত শব্দ চয়ন কিংবা ভেঙে ভেঙে বাক্য গঠন, “</span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘুরঘুটে</span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনখারাপ।</span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আনত</span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চোখ।</span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাখির</span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নীড়</span><span lang="EN-IN" style="color: #333333; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">”</span><span lang="BN-BD" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;"> যেটা
শুভদীপের কবিতার মধ্যে এসেছে স্বাভাবিক নিয়মেই, আমার বেশ ভাল লেগেছে। <o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;">কিংবা দামিনীর ঘটনা নিয়ে
ওর নিঃশব্দ বিপ্লব<o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Mangal;">“</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাহারা</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পালিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাঁচলেন</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">খড়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাদায়</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">উনুনশালের</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাপ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফোস্কা</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তোলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্যাডের</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">গায়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেন</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পৃষ্ঠা</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">জুড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">শরীর</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">অভিশাপ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<br /></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নৈঋতে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেঘ।</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘর</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পালানোর</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">গান</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘুমের</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভেতর</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঠিকানাহীন</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্রেশ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাতদুপুরে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যথার</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবসান</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসপ্ল্যানেডে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মৌন</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাবেশ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<br /></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">কয়েকটি</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">লোক</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোমবাতিদের</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঢল</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিছিল</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চলে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগামি</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সন্ধ্যার</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;">-<o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সীমানা</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">অঞ্চল</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="background: white; line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্মুখে</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নীল</span><span lang="BN" style="font-family: "Helvetica","sans-serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">শান্তিপারাবার</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">”</span><span lang="HI" style="color: #333333; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="BN-BD" style="color: #333333; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Helvetica;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বোঝাই যায় ছেলে লম্বা দৌড়ের ঘোড়া...<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">#<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; color: #37404e; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Tahoma; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Tahoma;">“</span><span lang="EN-IN" style="background: white; color: #37404e; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">---- </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সাপ</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিষয়ে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তিনটি</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মুস্কিল</span><span lang="EN-IN" style="background: white; color: #37404e; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> ------</span><span lang="EN-IN" style="color: #37404e; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মুস্কিল</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">১</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">: </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সরলরেখার</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">গতিবিধি</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সাপেরা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বোঝেনা</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মুস্কিল</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">২</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">: </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সাপের</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দু</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মুখ</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এক</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সরলরেখায়</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দাঁড়িয়ে</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দেখা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যায়না</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মুস্কিল</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">৩</span><span lang="EN-IN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">: </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রূপকথার</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জাদুকরের</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মতো</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সাপের</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="BN" style="background: white; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বুঝিনা</span><span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="background: white; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD;">চমকে
দেবার মত ভাষা,চিন্তার ওপর নিয়ন্ত্রন এবং বাক্যগঠন উজানের। আজকালকার ম্যাকডোনাল্ড,
কে এফ সির সময়ে এই ধরণের লেখা পত্তর নড়ে চড়ে বসতে সাহায্য করে। বস্তুত এই যুগেও এই
চিন্তাভাবনা পাঠক হিসেবে আপনাকে উৎসাহিত করতে বাধ্য</span><span lang="BN-BD" style="background: white; color: #37404e; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD;">। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD; mso-themecolor: text1;">“</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আমি</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বেশ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">শব্দহীনের</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">মধ্যেই</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘুমচ্ছিলাম</span><span lang="BN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="color: black; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal; mso-themecolor: text1;">।</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">হঠাৎ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দেওয়ালদের</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ডাকাডাকিতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">উঠে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বসেছি</span><span lang="BN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="color: black; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal; mso-themecolor: text1;">।</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আমার</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">মুখ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘুরিয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">রাখা</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ক্যানভাস</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তখন</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দুমড়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">মুচড়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘুরে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দাঁড়িয়েছে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="HI" style="color: black; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal; mso-themecolor: text1;">।</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বাঁ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দিক</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">থেকে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তীব্র</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">হলুদ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">রঙ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আছড়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">পড়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">জিজ্ঞেস</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">করল</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> ,' </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ভালো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আছো</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">? </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তুমি</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আলোর</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দানব</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">...'</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">উপর</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">থেকে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তির্যক</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">কমলা</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">হামলে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">পড়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বলল</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> ,'</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">মরণ</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">... </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">এই</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ভালোটাই</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দেবতার</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">মত</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">...</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তুমি</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ভালো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আছো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="HI" style="color: black; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal; mso-themecolor: text1;">।</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> '</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">নীচে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">থেকে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ফুটফুটে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">নীল</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">উঠে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বলে</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> '</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আমি</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">এখানে</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">...</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">এইখানে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">তোমার</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ভালো</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">, </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">এইখানে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">এসো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">গো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দানব</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> '</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ওদিকে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">লাল</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আর</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">সবুজ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">জামা</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">খুলে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">দাঁড়িয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">পড়ছে</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">...</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">নেমে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আসছে</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">...</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">যারা</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">উঠেছিল</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">, </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">যারা</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">নেমে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আসছিল</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">...</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">সকলেই</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">এখন</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">নেমে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আসছে</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">... </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বিস্ফোরণ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘটাবে</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">... </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘটাবে</span><span lang="EN-IN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;">...</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘটাল</span><span lang="BN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="color: black; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal; mso-themecolor: text1;">।</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">এখন</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">সমস্ত</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">শব্দহীন</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আবার</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="HI" style="color: black; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal; mso-themecolor: text1;">।</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আমি</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আবার</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘুমিয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">পড়ছি</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">কোন</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">শব্দ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">না</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">করে</span><span lang="BN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="color: black; font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal; mso-themecolor: text1;">।</span><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">সাদা</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘুম</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">কালো</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">হয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">গেলেও</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আমার</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বালিশ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">আমার</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">বালিশ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">প্রকাশ্যে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">গ্রহণ</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">করে</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-themecolor: text1;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN; mso-themecolor: text1;">ঘুম</span><span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD; mso-themecolor: text1;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD; mso-themecolor: text1;">কবিতাটির
কয়েকটি জায়গা ভাবনার রসদ যোগায়। রঙেদের ব্যবহারটাও চমকপ্রদ। যদিও কিছু কিছু জায়গা
একটু দুর্বল ঠেকেছে তবু শুধুমাত্র এই কবিতাটার কনসেপ্টের জন্য উজান একটা হ্যাটস অফ
পাবে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN-BD; mso-themecolor: text1;">আমি
বিশ্বাস করি কবিত্ব দুই ধরণের হয়। কষ্ট করে লেখা। আর ভেতর থেকে আসা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="apple-converted-space"><span lang="EN-IN" style="color: #ffe599; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Arial; mso-themecolor: text1;">এই দুজনের কবিতাটাই আসে ভেতর থেকে। তাই এদের পড়ার
পরে পাঠকের মনেও প্রশান্তি আসে। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="apple-converted-space"><span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Arial; mso-themecolor: text1;">আলোচনা শেষ করব সৌরভের কবিতা দিয়ে। সৌরভ সরকার।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছেলেটা ধুমকেতুর মত ফেসবুক করে। ন’মাসে ছ’মাসে
এক আধবার আসে। আর মাঝে মাঝে এস এম এসে আমাকে কবিতা পড়াত। এখন বহুদিন হল সেটাও
বন্ধ। তবু এখনও সৌরভের একটা কবিতা আমার দুঃস্বপ্নের সাথে কেমন যেন মিলে যায়। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; tab-stops: 45.8pt 91.6pt 137.4pt 183.2pt 229.0pt 274.8pt 320.6pt 366.4pt 412.2pt 458.0pt 503.8pt 549.6pt 595.4pt 641.2pt 687.0pt 732.8pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">দরখাস্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">লেখার</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">মতো</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">সুন্দর</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">হয়ে</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">খাট</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">বালিশের</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">প্রয়োজন</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">কিনেছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; tab-stops: 45.8pt 91.6pt 137.4pt 183.2pt 229.0pt 274.8pt 320.6pt 366.4pt 412.2pt 458.0pt 503.8pt 549.6pt 595.4pt 641.2pt 687.0pt 732.8pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">প্রচার</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">এখন</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">বিচার</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">ছাড়ায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">পণ্য</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">...</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 17.5pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Courier New"; mso-bidi-language: BN-BD; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: "Courier New";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; tab-stops: 45.8pt 91.6pt 137.4pt 183.2pt 229.0pt 274.8pt 320.6pt 366.4pt 412.2pt 458.0pt 503.8pt 549.6pt 595.4pt 641.2pt 687.0pt 732.8pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">পরীক্ষাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">ধড়ফড়</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">উঠে</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">পড়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">বিছানায়</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">..</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 17.5pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Courier New"; mso-bidi-language: BN-BD; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: "Courier New";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; tab-stops: 45.8pt 91.6pt 137.4pt 183.2pt 229.0pt 274.8pt 320.6pt 366.4pt 412.2pt 458.0pt 503.8pt 549.6pt 595.4pt 641.2pt 687.0pt 732.8pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">প্রতিযোগিতা</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> ? </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">শুধু</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">ইঁদুরের</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">ডাকনাম</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">যাক</span><span lang="BN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Courier New"; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-themecolor: text1;">(দৌড়)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="color: black; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN-BD; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-themecolor: text1;">ছেলেটা অনেকদিন লিখছে না। পড়াচ্ছে
না। জানি না লিখছে নাকি। এরা লেখা বন্ধ করে দিলে আমাদের কী হবে? <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-2096596530824523742013-09-01T07:58:00.001-07:002013-09-01T07:58:37.086-07:0073rD pOsT : উমাপদ কর<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbfCp2IKiHPo9HqHqVZdcvhA5gLhPLg7fvrzuW2e657KVE0NfDFtiZ9NdPLRPub934EjPbwScfQSeIPPyIQAAVc1KuNha0Lsei0mcUCQD7c5BfE-s2mVV1zB7sjArNSB1GsvQX7RjfVkk/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbfCp2IKiHPo9HqHqVZdcvhA5gLhPLg7fvrzuW2e657KVE0NfDFtiZ9NdPLRPub934EjPbwScfQSeIPPyIQAAVc1KuNha0Lsei0mcUCQD7c5BfE-s2mVV1zB7sjArNSB1GsvQX7RjfVkk/s640/1.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjiWAefHhEXY2n5MbqKMoDIf4MDhqU1_vv0ZDtUUPn0Fztqk0wYSpdJFeph45HCq3XIAvZM5PczYVwJ3KMbFlIXR5GuFKiNhIZxXIYjUFK5TkGHPS8iQJTs49QPOb_hNKyzAcnWFpbPGTA/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjiWAefHhEXY2n5MbqKMoDIf4MDhqU1_vv0ZDtUUPn0Fztqk0wYSpdJFeph45HCq3XIAvZM5PczYVwJ3KMbFlIXR5GuFKiNhIZxXIYjUFK5TkGHPS8iQJTs49QPOb_hNKyzAcnWFpbPGTA/s640/2.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgS4GTFY9BviSNqE3BD3f2RO1R5VWhvc04masDGz4Zy4WlJUgKgvTVShPbXiGSQtTpDpoVL3W19erj0E6tlkgYGmNQTkVb9NdBbp05a4vepmq6gTxbTbramIdVfiSz8Ct9FVtOVTPvFDLA/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgS4GTFY9BviSNqE3BD3f2RO1R5VWhvc04masDGz4Zy4WlJUgKgvTVShPbXiGSQtTpDpoVL3W19erj0E6tlkgYGmNQTkVb9NdBbp05a4vepmq6gTxbTbramIdVfiSz8Ct9FVtOVTPvFDLA/s640/3.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5iD_B1e02sgjFJXQBALAKjTej8SDn2FQ0xrA9YwRCpB0GeXzH9dYPrUjA3HRXJENCmJ50nCYsP-y4yw7ZTGzeLOlqvC40Cu1CfoDLr8ovSkgS0X1EQiNahJXNtWv-kTF8qXxaym0ToK4/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5iD_B1e02sgjFJXQBALAKjTej8SDn2FQ0xrA9YwRCpB0GeXzH9dYPrUjA3HRXJENCmJ50nCYsP-y4yw7ZTGzeLOlqvC40Cu1CfoDLr8ovSkgS0X1EQiNahJXNtWv-kTF8qXxaym0ToK4/s640/4.jpg" width="454" /></a></div>
<br /></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-26027894078617480812013-07-30T07:16:00.000-07:002013-07-30T19:49:44.558-07:0072nD pOsT : অনিমিখ পাত্র<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Kalpurush; font-size: x-large;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Kalpurush; font-size: x-large;"><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 24.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">আলোর দানায় ওড়ে আমার না-এর হেসে ওঠা <o:p></o:p></span></span></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Kalpurush; font-size: x-large;">
</span><br />
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Kalpurush; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Kalpurush; font-size: x-large;">
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">একেকটা
কবিতায় একেকটা বাড়ি থাকে। অনেকরকম মানুষ আমাদের চারপাশে,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">আর
তাদের হরেক কিসিমের জীবনযাপন। জীবনভর একই বাড়িতে থেকে যান যারা, তাদের স্মৃতিপট
একরকমের। আর যারা মাঝেমধ্যে বাড়ি বদল করেন, তাদের স্মৃতিশিকেয় অনেকরকম বাড়ি জমে
ওঠে। একেকটা ছেড়ে আসা বাড়ি যত পুরনো হয়, পূর্বজন্মের মিথ তার গায়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>চাদরের রোঁয়ার মত ফুটে উঠতে থাকে। একটা সময় মনে
পড়া না পড়ার ঘোর কুয়াশায় সে তার অবয়ব হারিয়ে অস্পষ্ট শীতকালের মত দাঁড়িয়ে থাকে।
শুধু স্পেস মুভিগুলোতে যেমন দেখায়, ভিনগ্রহী সঙ্কেতবার্তা পার্থিব রাডারে
এই-ধরা-দেয়-আবার-হারায়, তেমনই সে, হঠাৎ পাঠায় দু এক মুহূর্তের সাইনেস্থেসিয়া। যেন
বোঝায় তোমার এই খুব জ্যান্ত বর্তমানে আসার পথে দূরে কোথাও দাঁড় করিয়ে রেখে এসেছো
তাদের আর কথা দিয়ে রেখে ভুলে গেছো। কিংবা শুইয়ে দিয়ে এসেছো কোনো টেবিলে ক্লোরোফর্ম
দিয়ে, তোমার সচেতনতায় সে হানা দিয়ে মাছের কাঁটার মত পাপবোধ জাগিয়ে তুলেছে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যতবার বাড়ি বদলে (এইখানে একটা ধন্দ আছে;
ভাড়ায় নেওয়া বাসস্থান কি কখনই সত্যি বাড়ি হয়ে ওঠে? যখন মনের কোণায় পড়ে থাকে এই
তথ্য যে এখান থেকে একদিন না একদিন বিদায় নিতেই হবে! তবে কি একে ‘বাসা’ বলাই
শ্রেয়?) নতুন জায়গায় উঠেছি, প্রায় প্রত্যেকটি বাসা’তেই, হয় আয়নায় নয়তো দেওয়ালের
কোনো কোণে দেখেছি একটা টিপ আটকে রয়েছে। আর তা থেকে অবশ্যম্ভাবী ভাবনাচারা। কেমন
ছিলেন এই টিপের অধিকারিণী? মধ্যবয়স্কা? তরুণী? গোছগাছ করার তাড়ায় শেষমুহূর্তে তার
নজর এড়িয়ে থেকে গেছে সে? নাকি অনেকদিনই কপালের ওম থেকে বিরত রয়েছে টিপটা? ভাবতে
ইচ্ছে করে, কেউ হয়ত ইচ্ছে করেই রেখে গেছেন এই টিপটাকে সঙ্কেতবার্ত্তার মত। চিহ্ন
রেখে গেছেন, যাতে তার স্মৃতি কিছুটা লেগে থাকে, কিছুটা তিনিও। আমিও কি রেখে এসেছি
এরকম কিছু ফেলে আসা ঘরগুলোয়? আমাদের দাম্পত্যে টিপ নেই। কিন্তু অন্য কোনো কিছু?
হয়তো ঝগড়ার দাগ, ফুটন্ত তেলের চিহ্ন, হয়ত নিঃশ্বাসবাষ্প। কে জানে!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এখনও অবধি জামশেদপুর ভাবলে মনের চোখে
ইন্দ্রনীলের তিনতলা বাড়িটা ভেসে আসে। আমি তো জানতামই না যে সেটা অস্থায়ী, ভাড়ায়
নেওয়া! প্রথমেই যা চোখ এবং মন টেনেছিল তা হল গ্রাউন্ড ফ্লোর এর নগ্ন হলঘর, মানে
তার আসবাবহীনতা। গান গাইলে দারুণ একটা রণণ হয়। ইন্দ্রকে বলেছি, শুধু এই ঘরটায় গলা
খুলে গান গাইবার জন্যই প্রভূত ট্রেন ঠেঙিয়ে জামশেদপুর আসা যায়। সেদিন, যা আসলে
রাতভর, রবীন্দ্রনাথ দিয়ে শুরু করে আমরা লালনে চলে গেলাম। বস্তুত সেই আড্ডা থেকেই
আমার লালনসাম্রাজ্যে প্রকৃত প্রবেশ। পরে যখন যাই আবার, দেখি ইন্দ্রনীলের সময় ওপরের
তলায় উঠে গেছে। ফলে প্রথমবারটি অনন্য হয়েই রইল। সে জানায় যে সে আসলে
আত্মহত্যাপ্রবণতা এড়াতে চেয়েছে। ফাঁকা ঘরে তাহলে প্ররোচনা থাকে? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ইন্দ্রনীল ঘোষ এখন আর জামশেদপুরে থাকে না।
সেই বাড়ি সে ছেড়ে দিয়েছে। তার ভাগলপুরের নিবাসটি কেমন জানিনা। তবে সে যেমন সেই
পেল্লায় গেটওয়ালা বাড়িটায় ছিল, বাড়িটাও ছিল না কি ইন্দ্রনীলের ভেতর? হয়ত দুজনেই
মনে করছে একে অন্যকে। অভ্যেসের ঘর পালটে যাওয়ায়, ইন্দ্র’র লেখাও কি পালটে যাচ্ছে
তবে? <o:p></o:p></span></div>
</span><br />
<div class="MsoNoSpacing">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Kalpurush; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgeXUMK9rtRdemF8fWDWq1d_N2p2SntIEqHmMdU6YtYn9S1qJ0i0RpPzXtE4aF00hZIuVDtgKvrasv0LniGhwnt4Vwptz9JBdptZetLxCyeWWJfx-_ryrCYvt3GYFJMGnx6KHi8P89_UKA/s1600/DSC_0098.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="267" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgeXUMK9rtRdemF8fWDWq1d_N2p2SntIEqHmMdU6YtYn9S1qJ0i0RpPzXtE4aF00hZIuVDtgKvrasv0LniGhwnt4Vwptz9JBdptZetLxCyeWWJfx-_ryrCYvt3GYFJMGnx6KHi8P89_UKA/s400/DSC_0098.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgktL5fwvz-re5-3Bkvp_5wR42MIJ4ShzBh58WsJ5Tq6wfa69VdpSN4n4nQzFh4he7qbsgaZimF_V-1hWYIvtIA5mimz9skCpdbMY-v13qfSOtNmtdouEWlaDAuzjivo4oIvXSVEvDJFdI/s1600/IMG_4115.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgktL5fwvz-re5-3Bkvp_5wR42MIJ4ShzBh58WsJ5Tq6wfa69VdpSN4n4nQzFh4he7qbsgaZimF_V-1hWYIvtIA5mimz9skCpdbMY-v13qfSOtNmtdouEWlaDAuzjivo4oIvXSVEvDJFdI/s400/IMG_4115.JPG" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>( ২ )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">লেখাটা
এইখানে শেষ হয়ে যেতে পারত। এই কবির আরো পুরনো একটা ঘরের পুরনো একটা লেখার কথা মনে
পড়ে গেল। এই আপাত নিরীহ কবিতাটা সম্পর্কে আমার নিজস্ব পাঠ-অনুভূতি লিখে রেখেছিলাম
অনেককাল আগে। আমার ঘরও তখন অন্য ছিল। পূর্বনির্দিষ্টতাকে তেমন একটা পাত্তা না
দিলেও দেখলাম, সেই লেখাটা দারুণ প্রাসঙ্গিক হয়ে পড়লো আজ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আসলে, আমিও এক কুয়াশার ছলবারান্দায়।
স্বমেহনের আড়াল খুঁজছি।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">আলোর
দানায় ওড়ে আমার না-এর হেসে ওঠা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">থেমে
উঠবার শিল্প হাসছে আলোর অণুকানে-</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">পুরোনো
কাঠের স্নেহ,পুরোনো কাঠের মনিঘোর</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">আসবাব
হতে হতে হঠাৎই হেসেছে</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">হাসির
মধ্যে কোনো আঙুলের ছাপ নড়ে কিনা</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">দুটো
ছাপ পাশাপাশি ‘ভালো আছো’ প্রশ্ন করে কিনা</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">বাড়িটা
এসব খোঁজে</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush;">আসবাবে
ভ’রে উঠে বাড়িও একলা হতে চায় ...</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(হাইওয়েঃ৫ । রাত্রে ডেকো
না,প্লিজ । ইন্দ্রনীল ঘোষ)</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">ঠিক কখন প্রিয় হয়ে ওঠে
একটি কবিতা? যখন তার মধ্য থেকে আমার লেখার প্রাণকণা জন্মাতে দেখি? আমিই এটা লিখতে
চেয়েছি, মনে হয়? সময়ের সঙ্গে সঙ্গে তার অর্থস্তর বদলাতে থাকে? অনেকটা, অনেকটাই। অনেক
কবিতার সঙ্গে অনেকদিন বাস করতে করতে মনে হয়, কবির অবজার্ভেশন যদি ভীষণরকম মৌলিক ও
শক্তিমান হয় তাহলে তার ক্ষয় নেই। সে ফুটে বেরোবেই। প্রকাশের নিজস্ব অনন্যতা তৈরি
করে নেবে। ইন্দ্রনীল অত্যন্ত ভাষাসচেতন ও পরীক্ষা-নিরীক্ষাপ্রাণ একজন কবি। নিজের
কাব্যভাষার কোনো একটা নির্দিষ্ট ঘর গড়ে তুলে সেখানে নিশ্চিন্তে আটকা পড়তে সে চায়নি।
কবিতা থেকে কবিতান্তরে, সিরিজ থেকে অন্য সিরিজে, সে বারবার ছোটোবড়ো বদল এনেছে। আর
তার ভাষাব্যবহার, রসবোধ, পরিচিত মোটিফের ট্রেডমার্ক ছাড়িয়েও আমার কাছে প্রিয় হয়ে
উঠেছে তার অবজার্ভেশনের ছায়াময়তা। একটি কবিতার শব্দ, বাক্য, যতি টিপে টিপে দুধ বার
করে বিশ্লেষণের পাত্রে রাখায় আমার তুমুল অসমর্থন। শুধু দুই একটি উল্লেখে আমি সরে
যাবো।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই কবিতাটি পাঁচটা কবিতার এক সিরিজের
শেষতম। ফলতঃ শিরোনাম তেমনভাবে নেই। ফলতঃ আরো মুক্ত। এই কবিতার একটা বিষয়লগ্নতা
আছে। আপাত যুক্তিশৃঙ্খলাও। ইন্দ্রনীল ‘ফার্ষ্ট পার্সন’ কে নানানভাবে স্থাপন করে
তার লেখায়। প্রথম লাইনে তার সামান্যই ছোঁয়া। যেন হাইওয়ে ধরে এক মিছিলপ্রায় গতির
শেষ ও বিলীয়মান চরিত্রটি। পূর্ব-পরের ‘ইন্দ্র’, ‘দীঘা’, ‘জুন’, ‘জুলাই’ ইত্যাদি
প্রপার নাউন নেই। দুইস্তবকের এই মিত কবিতায় ‘অণুকান’ ও ‘মনিঘোর’ ছাড়া নেই কোনো জোড়
কিংবা নব্যশব্দ। আলো-র মোটিফটি আলোর মতোই স্বচ্ছ ও যাতায়াতক্ষম হয়ে ছড়িয়ে থাকে
কবিতার শুরুতে। পুরনো কাঠের স্নেহ – কবিতাটাকে মাটিতে নামায়। অবয়ব দেয়। পুরনো
কাঠের মনিঘোর- আবার তাকে অস্বচ্ছও করে। একটা আবহ অনেকখানি প্রত্নগন্ধ নিয়ে জমে
উঠতে থাকে। আঙুলের ছাপের পারস্পরিক কুশলজিজ্ঞাসায় এই রহস্যে যেন মানুষের রঙ এসে
লাগে। আর জিজ্ঞাসাচিহ্ন ব্যতিরেকে কোটেশন মার্কের মধ্যে ‘ভালো আছো’-র উপস্থাপনা-
কবিতার মধ্যে প্রত্যক্ষ উক্তিপ্রয়োগের ট্রাডিশন থেকে সন্তর্পণ স্নিগ্ধতায় আস্তে
ছাড়িয়ে নেয় নিজেকে। ‘আসবাবে ভরে উঠে বাড়িও একলা হতে চায়’ – গভীর সংবেদন থেকে উঠে
আসা এক অবজার্ভেশন। আলো ও আসবাবপ্রসঙ্গের পর বাড়ির চরিত্রটি যুক্তিপরম্পরায়
স্বাভাবিকভাবেই এসেছে। এতে তেমন কোনো চমক লাগে না। আর সেখানেই শেষলাইনে ওস্তাদের
মার ফলাবার অমোঘ প্রবণতাকে বুড়ো আঙুল দেখিয়ে দেয় কবি। শুরুতেই ‘আমি’কে উপস্থিত
করেও ইন্দ্রনীল পরের লাইনগুলোতে তাকে ক্রমশ ফিকে করতে থাকে। যেন জলরঙে আঁকার এক
পদ্ধতি। কবিতাটি নৈর্বক্তিক হতে হতেও এক সূক্ষ্ম আত্মরতিকে গায়ে টেনে রাখে। চোখে
লাগার মতো মারাত্মক কোনো মোচড় ছাড়াই; তার বিষয়ফ্রেম, অক্ষরবৃত্তীয় চাল, লিরিকধর্মীতা-
এই সমস্ত নিয়েই কবিতাটা প্রিয় হয়ে ওঠে ও নতুন বাতাস এনে দেয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>( ৩ )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মাত্রই কয়েকদিন আগে, প্রিসাইডিং
অফিসার হিসেবে ভোট নিতে যেতে হয়েছিল নন্দীগ্রামে। গ্রামে বেড়ে ওঠা আমার কাছেও সে
গ্রাম বড়োই রূপকথার মত প্রত্যন্ত ঠেকেছিল। যেখানে জলের উৎস কেবল পুকুর। নিবিড়
গাছপালা আর মাঠ দিয়ে ঘেরা এক শীর্ণ প্রাইমারি স্কুল ছিল আমার ভোটকেন্দ্র। বর্ষায়
যেমন হয়, সাপেরা ছিল দৃশ্যমান। আশেপাশের বাড়িঘর থেকে মৃদু দু-একটা মানুষের গলা
অবচেতনের মত। সামান্য দু-এক গেরস্থালীর আওয়াজ সভ্যতাসংলগ্নতার বোধ বজায় রাখছিল। ইলেকট্রিসিটি
আছে বটে, তবে লোডশেডিংকেই তার প্রমাণ বলে ধরে নিতে হয়। সন্ধ্যে নামতে ছোটো বাহিনি
সমেত এলেন স্থানীয় নেতারা, আমার কি করা উচিৎ সে সম্পর্কে কিছু পরামর্শ ও অন্যথায়
কি হতে পারে তার চাপা হুমকি। শরীরে সাড় ফিরতে কিছুটা সময় লেগেছিল। সরাসরি এমন
প্রথম কিনা! দ্রুত নবপ্রযুক্ত ভূমিকায় নিজেকে মানিয়ে নিতে থাকলাম। পরের দিন একতরফা
ভোট হল। চোখের সামনে এক মধ্যবয়স্ক ইলেকশন এজেন্টকে নিয়মনীতির তোয়াক্কা না করে মেরে
বুথ থেকে বের করে দেওয়া হল। এক বৃদ্ধাকে দেখলাম ভোট দেওয়ার আগে পোলিং এজেন্টদের
বেঞ্চের দিকে একবার তাকালেন, তাঁর দৃষ্টি অনুসরণ করে আমিও দেখতে পেলাম সেই নেতার
ঠান্ডা চাহনি, তারপর রীতিমতো কাঁপতে থাকলেন সেই বৃদ্ধা। নিরাপত্তা নেই। সরাসরি
ছাপ্পা না হওয়ায়, আগ বাড়িয়ে আমার কিছু করারও নেই। বুকে পাথর নিয়ে কাজ করে যেতে
লাগলাম। রাত ৯ টায় এই রাজনৈতিক প্রহসনটি মিটল। বুথঘর ছেড়ে এসে দাঁড়ালাম সেই
পুকুরের পাড়ে। আর সাপের ভয় করছেনা তখন। সাপ তো নেহাৎই প্রকৃতির জীব। সিগারেট
ধরালাম একটা। অজস্র তারায় স্পষ্ট আকাশ তখন আরও বিরাট। আমার কানে তখন মানুষের শব্দ
ক্ষীণ হয়ে আসছে। যেন জামাকাপড় খুলে ফেলতে চাইছি আমি। যেন আমি ছিঁড়ে ফেলব বুকে
ঝোলানো হাস্যকর এই আইডেনটিটি কার্ডটা। যেন তখন আমার কানে শুদ্ধ সুরে মন্ত্র দিলে
তখনই বিশ্বাসী হয়ে যাবো। আর তখন এই লাইনটা আমাকে দেখিয়ে দেয়ঃ ‘আলোর দানায় ওড়ে আমার
না-এর হেসে ওঠা’। বুঝতে পারি গোটা একটা কবিতা কক্ষণও থাকবেনা আমার জীবনে।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><o:p></o:p></span><br />
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-family: Kalpurush;"><br /></span></div>
<br /></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-28689383355904926362013-06-28T21:47:00.000-07:002013-06-30T08:18:53.965-07:0071sT pOsT : অতনু বন্দ্যোপাধ্যায়<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 20.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">এই মোড়ক শুধু তুমি খুলে দিও<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">এক</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।।</span></b><b><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">হারেমের যৌনতা থেকে আহা বসানো এক দিব্যকান্ডের পর এই
প্রাসাদ ছেড়ে চলে যাওয়া ছাড়া উপায় ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">ছিল
না চেনা মশালের রাত্রি ভূমিকায় জ্বালানো বেলাদের এই অবিরাম রাস্তা ছেড়ে বেরিয়ে
যাওয়া...তোমাকে পাশ কাটিয়ে মুঠো মুঠো জলের দিকে, সন্তানের দিকে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">সেই রাতে আমাকে যারা অপরাধী ভেবেছিলো, তাদের সহজ দাগানোয়
এখনো ঝুলে আছে মূদ্রিত মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">
মানুষের তিল জড়ানো ভোরের অহংকার......যাকে তুমি পীড়িতও বলো মাঝে মাঝে স্নানের
পরিসরে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">প্রাসাদ ঘন হয়ে উঠছে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> বাতাস পাচ্ছি না কোন দিলরুবাদের ঠিকানায়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> আহত পুরুষ ঘুমের কেদারায় লিখে রাখছে দু চার লাইন...আর শিরদাড়া বেয়ে নেমে
আসছে সেদিনের মাংস </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">বাগানের দিকে, দরজার কাছে... রবিবারের দিকে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">শব্দের তলায় তলায় জমানো নীল আর দোপাট্টায় তুলে রাখা
বারুদ <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">কিলিং পয়েন্ট থেকে মিলিয়ে যাওয়া সেই নাম্নী মেয়েরা যাদের
দূরারোগ্য চিঠি যাপনের পরেও আমরা ১০নম্বর জার্সি পড়ে নিজেদের দারুণ দারুণ খেলোয়ার
ভাবি</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> ড্রিবলিং ভাবি</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">এই ভাবতে ভাবতেই নেমে গেলাম বিবাহের সেরিব্রালের দিকে...
দিকে বাড়ানো হাতের পশমে কেঁপে ওঠা দংশন লীলায় হাইমাস্টের আরো ওপরে যে অন্ধকার, সেই
কালো জামা পড়ে বা পড়িয়ে তুমি অপরাধহীন ...সেজে থাকা </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;">U</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">নিক পদবী গুলি</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">রোজ সবাই কবিতা নিয়ে ভাবে আর ভাবতে ভাবতে মূর্তি হয়ে
ওঠে......নদী হয়ে ওঠে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">তারপর মেলায় মেলায় টিকিয়ে
রাখা আমাদের কিছু মুখাগ্নি আর যেমন প্রেম নয়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">তেমনি বিবাহ ও নয়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">রজনী অপহরণে আর কবিদের নয় ---এবার কবি জ্যোৎস্না ঠেলে
দেব জঙ্গলের আসেপাশে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">যে লোকটা দাঁড়িয়ে আছে ব্রীজের ওপর, তার নরম আঙুলের
কাছাকাছি এখনো হাড়িয়ার লাইন লেগে আছে স্টল
ছাড়িয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> পৃথা ছাড়িয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">দুই</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।।</span></b><b><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">এই ৩০/৪০লাইন ফোনালাপের পর ফিরে আসছে রেললাইন</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> ছিটিয়ে দেওয়া স্বহননের দিকে এখন প্রায় মাঝরাত</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> একটা ফাঁকা কামরায় দিনের প্রথম তিনজন তুমুল বসে
গেছে বুকের দুইদিকে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">শিয়ালদার কোন লজের
ক্লোজ-মেকাপ থেকে তৈরী হলো রিসিভারের অনলাইন</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">দশক দ্রাঘিমা...<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">আর কেউ বাড়ি ফিরছে শব্দের ক্লান্তি নিয়ে কিম্বা হাঁটতে
হাঁটতে এখনো আলো জ্বলছে রান্নাঘরে, বেডরুমে......বাথরুমে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">আমার ফলস্গুলো ততোক্ষণে শুকিয়ে আধমরা হয়ে আছে বারান্দায়
জ্বরের গ্রহ ছাড়িয়ে রোদের বিজ্ঞাপণে নিজেকে দেখতে চাওয়া মানুষটার জন্য হাসপাতাল
প্যালেটের নানান টুকরো থেকে আরেকবার নির্মল হয়ে ওঠার ভাবনায়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">ফোন বন্ধ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">দরজা বন্ধ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">কবিতা বন্ধের পর.......<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> ........ <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">
শিরোনামের ঘুম আর
ঘুমের তলানী ফুটিয়ে তোলা মেয়েদের মুখবন্ধ দিয়ে আজ বালিশ রেঁধে রেখেছে ঐরাবতের মাংস<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">হরিণের অসম্ভব নেচে ওঠা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">দি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> তে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> পা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">রা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">র সমস্ত ব্যথা খালি সোজা হতে চাইছে রেকট্র্যাঙ্গুলারের
স্ট্রিপ থেকে স্ট্রিপের জেলায়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">আর
পদবী গুলিতে কাল কোন পরিবার চলে আসবে এই শহর সামলাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">পুরোনো আচার সামলাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">বয়ম
থেকে যার গান আর গন্ধ ভেসে আসছে সভাঘরে উৎসবের ছায়ায়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">দেখ শেষ লাইনটা এখনো লিখে যাচ্ছে পায়ের কথা......সাজানো
ঊরু</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;">’</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">র পাশ ফেরায় সেরে নেওয়া চাবি আর প্রুফও ঠিকঠাক সেরে উঠবে
বলে এইমাত্র নিভে আসা বুকে ঢুকে পড়লো বাসরঘর আর মাছেদের প্রলাপ</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">তখন মাছির উস্কানিতে মানুষজন স্থির আলোকচিত্র দেখে, নখের
কেঁপে ওঠা দেখে এক প্যাকেট নতুন জার্সি বিলিয়ে দিচ্ছে সকলের কাছে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">আরেকটা দিনের কাছে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">তিন</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।।</span></b><b><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">হরি আর হরিদের এই কৃতকর্ম মাখা সামলানো তুমি জানো না</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">জানো না কিভাবে জ্যোৎস্না রাতে একটা খুনের পর
চপার ধুতে ধুতে আমরা নেমে এসেছিলাম তোমার আলাপে......ভালবাসার খোলতাই নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">তখন নিধুর দোকান আর ১০পয়সা কেজি লবণের বস্তার পাশে জুড়ে
দিয়েছিলাম একটু পুকুর...সাঁতারের নিয়ম নবারুণ</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> হয়তো জলের রেওয়াজ নিয়ে এইসব বেরিয়ে আসার দিনগুলি যার ছায়ায় ছায়ায় লেগে
থাকা ফ্ল্যাশব্যাক <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">হয়তোবা বর্ষায় ডুবে যাওয়া আমার শহরে </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;">fit to </span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">বাইসাইকেল</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">
কোথায় যাচ্ছি জানি না</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> কিন্তু যাই</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">ফাতনা হয়ে ছিপের যাবতিয় সরঞ্জাম চেনা বিদ্যালয়
মারফত</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">মাছ উঠতে শুরু করলো</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> সুতোর দোটানায় লাগা একাগ্রতা,বিষণ্নতা আর জলের মুখোমুখি দাঁড়ানো আমারই
উঁকি হাতরানো রোনাটা গুলি</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">কোথাও শুনতে পাচ্ছি রেডিওতে এখনো কিতাবের পাশে বসে থাকা
পায়ের গন্ধ</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">পাতায় পাতায় খবর পড়ছেন নীলিমা
সান্যাল.........গুলির কৌটোয় রেখেচ্ছিলাম এই আলোটুকু যাকে মাঠের প্রান্ত থেকে
উড়িয়েদিলাম ক্রেতার পছন্দে , দাগের উঠোনে আর নিশ্চিন্ত আরোহীর ভেঙে পড়া নিয়ম
উল্লাসে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">উল্লাসের আশ্চর্য পরিভাষায় মনের সমস্ত রং ঠেলে, বাড়ি
ঠেলে একদিন পাহাড়ের এককোণ থেকে সূর্য ওঠা......মনে হয়েছিল তুমি ----তুমিই সেই ফেলে
আসা অসুখী মায়া যার কোথাও লেগে আছে কাচের জন্মদাগ আর টোকাদের স্বেচ্ছাচারিতা</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">এই দরজায় পা না রাখলেই বা ক্ষতি কি ছিল? আর রেখেই যখন
দিয়েছি তখন গালের তিল থেকে নামানো অহংকারে <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">জমিয়ে রাখলাম মৃত মানুষজন এই নাভির চারপাশে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">আর একটু ব্যথা</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> যার কোচকানো চামড়ায় গা ঘসে দিলে কোন শিরোনাম পাওয়া যাবে না</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">শুধু বক্সা পাহাড় থেকে আমরা নেমে যাচ্ছি সাঁন্তালবাড়ির
দিকে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">এই সেগুন বাথানে দৃশ্য পংক্তি গুলি তৈরী করছে এই
অবধি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> এ <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> ক <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">
টা <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> ছ বি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"> </span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">ছবি থেকে বেড়ে ওঠা আমার আমি কে নিত্যদিনের আঁকা তফাতের
পাশে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"> </span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">কিম্বা রেটিনার সিগনেচারে নড়ে ওঠা অনুমতি নিয়ে গলতে
থাকা মোম<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"> </span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">হঠাৎ কখনো তোমাদের আর </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;">
<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;"> </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Kalpurush; mso-bidi-language: #0845;"> </span><span style="font-family: Kalpurush; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: #0845; mso-hansi-font-family: Calibri;">বৌ-এর শুভেচ্ছায়<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-29827165561746503792013-05-31T06:30:00.000-07:002013-05-31T06:30:14.565-07:0070Th pOsT : অতীন্দ্রিয় চক্রবর্তী <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 24.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">লিখন-রমণ সমাচার </span></u></b><b><u><span style="font-size: 24.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 20.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(ভালোবাসা, আদোর ও চুমু)</span><span style="font-size: 20.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">১<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">উপনীত হৈ এক অভিজ্ঞান-ইমোশানময় তালগোল
বিস্তারে। সেখানে বিকাশের ক্ষমতায়ন। শুধাই কিসের বিকাশ? পাঠ/বোধ/পাঠবোধ শান্ত
স্বরে উত্তর করিল – কম্পনের। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এই তালগোল-বিস্তারের ইতিহাস দীর্ঘ। মানুষ কবে
কথা বলল আমি নিজের থেকেও জানি, পাঠ থেকে ভাসা ভাসা আন্দাজ কর্তে পার্লেও ঐ অবধিই।
কিন্তু উক্ত বিস্তরের রীতি-ফর্মা-শৈলী-র কাঠামোগুলো, তার চিহ্নকগুলো, ঐ
পাঠ/বোধ/পাঠবোধ বলছে ওর নিজের ইতিহাস দিয়েই নির্ধায়িত। অতএব, লাইন টেনে, উক্ত
ক্ষমতায়ন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ছে আর নি টপকিয়ে ওপারে বিন্যস্ত রঙমহল, তাতে শব্দ-অর্থ-কাম-মোক্ষ
ইত্যাদির টুকিটাকি মিলিয়ে যে দৃকচাপ/টেক্সট-ঘটনা-র বিন্যাস, রঙমহল <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঐখানে হীরা-মোতি ক্রম<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঐখানে বোধোত্তর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পড়ে যদি মীরমদন খাঁড়া মোহনলাল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এই বিষয়ে, মেটাফিসিকালি, নাগার্জুন-ছোঁয়া। ঐ
ছে-নি টপকিয়ে, ঐ বিমল</span><span style="line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"> -</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Siyam Rupali"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">র</span><span style="font-family: "Siyam Rupali"; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">{/raw-(</span><span lang="BN" style="font-family: "Siyam Rupali"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মণ/ন</span><span style="font-family: "Siyam Rupali"; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">)</span><span lang="BN" style="font-family: "Siyam Rupali"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">+ঢ</span><span style="font-family: "Siyam Rupali"; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">}</span><span lang="BN" style="font-family: "Siyam Rupali"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঙমহল</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> অবধি</span><span lang="BN" style="line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হর্ষমর্ষকাম ব্রিজ বাঁধার ফ্যুয়েল, বোধ হয়, সেই অভিজ্ঞান-বিন্যাসের তালগোল</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমার বোধ হয়, অনেকাংশে সংবেদ প্র(তি)ক্রিয়া। সংবেদসমষ্টি আমি যা পেয়ে চলি
চারিদিকে কিলবিলিয়ে। কিলবিলিয়ে সংবেদসমষ্টি চারিদিকে আমি পেয়ে যা চলি।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">২<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পদ্য কি কেন কবে কখন, গদ্য কি কেন কবে কখন
প্রভৃতি আলেখলতা, অর্থে আমাদের অ্যালেগরিক ঐ রম্য ঢংমহলের কোনটা কি, কোনটা খায়
কোনটা বা মাথায় দেয় ইত্যবিধ সংস্কারচব্য, আমি ভেবে আর পড়াশুনো করে শিখ-ছি, যে, ঐ
ক্ষমতায়নের দীর্ঘ ইতিকথায় নিহিত। লেখনক্ষেত্রে এর উৎসমুখ, মনে হচ-ছে, শব্দগর্ভে,
পাঠক্ষেত্রে অর্থগর্ভে, টেক্সটক্ষেত্রে বোধগর্ভে। এও এক অনাবিল হেজিমনিহার,
তোমায়-আমায় সাজে। মেহের আলির উৎপাতে অধির হলে ইয়ারফোন অন, ভল্যুম আপ। গোবদাভাষ্যে,
গীতার একাদশধ্যায়ে ভগবান যে’র’ম আগের থেকেই দুষ্টুলোকেদের চিবিয়ে গিলে নিয়েছিল,
সের’ম এগুলোও আগের থেকেই ঠিক করা। তারই উপর যত প্যাঁচপয়জার। কেন এই নির্ধায়নের
প্রয়োজন ঘটল তা আংশিক অস্ফুটে ছোঁবো বোল্লে সে ছে-নি-র ওপারের ইতিহাস ও চেতনার
গঠন, তার ক্ষমতার বিন্যাস ছুঁতে ছোটো। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সে অনেক শতাব্দীর বুদ্ধিজীবির কাজ।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">৩ <o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ক্লাস ইস টেম্পোরারি, ফর্ম ইস পার্মানেন্ট। মানুষের
যৌনচেতনার সঙ্গে মানুষের শরীর যে মতে সম্পৃক্ত, লেখার ভাষা/বোধ-চেতনা সেভাবেই
লেখার শরীররের সাথে সে মতেই নিহিত। কাঁটাছেড়া যাই কর, সকলি শরীরের পরিসরে। ঐ যে,
অনেক শতাব্দীর বুদ্ধিজীবি বললেন ‘দেয়ার ইস নাথিং আউটসাইড অফ টেক্সট’। শারীরিক
পরিচয়েই শরীরধারী ও শরীরবাহির মৌলিক চিহ্নক</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এই মত স্ট্রাকচারালিস্ট
সমীকরণ থেকে বেরুনোর গোঁতাগুঁতি চলে, কিন্তু বাহির পথের অভিমুখ যে বিস্তারে সেখানে
গোদাক্ষরে লেখা “তুই শালা যতৈ পাঁয়তারা কষ, কোনোভাবেকোনোরূপে শরীর দিয়ে, চিহ্ন
দিয়ে, ঐ ছে-নেই পাঁচিল টপকাতে পারবি না”। নেতিবাচ্যে আমরা স্তম্ভিত ও ইগোর ঘোরকাছে
সেফটিপিন। পদ্য তাই যা পদ্যর মতো আর গদ্য তাই যা গদ্যর মতো। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">৪<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">অ - প্রমিতি এক মজার খেলা। শূন্যকে ধরব প্রমিত
ল্যাসোতে যা বীরদর্পে ছুঁড়লাম নিঃস্বভাব উদ্দেশে, ফাঁসল শালা অভাব।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আ – হিরোর মূল সমস্যা, সে কিছুতেই জাদুকরকে
মানে না</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সেই নিয়ে ক্ষত্রিয়- ব্রাহ্মনের যুদ্ধ লিখনকারের ভিতর। উত্তরাধুনিক এলো এবং
ফয়সল্লা দিলো – একেও মানো, ওকেও মানো। লিখনকার ভ্যাবাচ্যাকা। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ক – মৃত প্রকাশ-মুহুর্ত থরে থরে জমা খরচ। সকল
খিলাড়ি যাহা ক্যাচ করিয়াছেন তাহাই উহাদের নিকট চুড়ান্ত। ইহা-ই বিন্যাস। ছিঁচকাদুনে
হাইফেনের উস্পার ঝকঝকে শার্প নেকড়েদেঁতো হ্রস্ব-ই টুকুতে ধরা রয় ধরাধরির ধারাপাত</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বিকাশের ইতিহাস কি এমনিধারা নয়?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">খ – বহুস্বর নয় কেউ। এক ব্যক্তি একস্বর। ছক
গুলি চিনে চিনে সরণ। সামথিং আউট অফ নাথিং-এর মায়াটানে সাজান প্রতিভ ক্যানভাস</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এই ভাব-এ রূপ হয়, স্বর হয়। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">৫<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রাইসোমে থাকতে চাই-ছি। একক নির্বচন এম্নিতেও
নাই অম্নিতেও নাই। সুতোর গিঁটগুলো, তার বাচ, তার ঢং-ঢলন-ভঙ্গী-প্রতীক-সঙ্কেতময় ধরে
সেই বিশেষ মৃতমুহুর্তে হাজিরা দিচ্ছে, বোধ দিচ্ছে। প্রকাশ বা পাঠ কোনোটাকেই টেক্সট
ধরা যায় না বোধ হয়, কারণ টেক্সট সেই মৃত-অর্থের মায়াবালি খুঁড়ে অণ্টোলজিরূপ
অস্ট্রিচ। গোটাটা, লাকাঁসায়েবের ল্যাজ ধরে দেখলে, ঐ, ধরা যায় না। গিঁটগুলো যায়। উপভোক্তাপাসক
বর্তমান বহু(ল)মাধ্যমী। ঐ সুতো বরাবার যুক্তি আর যুক্তি-গুহায় ঘাপটি বিযুক্তির
টরেটক্কায়<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অযুত সম্ভাবনা তাই জবদঙ্গল
বহুতাসমষ্টি দুলায়ে দুলায়ে চলিতেছে নড়িতে নড়িতে; প্রতিটা মুহুর্তে একাধিকের
ভানুমতী, কোনটা কখন জেগে উঠবে ও রাজা হবে তা কেওসঠাকুর আলবাৎ জানেন। বিকাশকে তাই, বেক্তি–গত
বেক্তিপ্রেক্ষী, টেক্সজালে না ধরে ঘটনা-ভাব-এ দেখলে আরামপ্রদ ঠ্যাকে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মার্জিনকাকুরা বলেছেন আমরা মেকলেসায়েবের জারজ
সন্তান। সেই সুত্রে, আমাদের সাহিত্যচেতপাঠ তথা লিটারেরি স্টাডি রেনেসাঁগন্ধি।
টেক্সট-ভাব-এ ধরলে তাই আকার ও আকরিক বুনন, তাকে এসেনিশিয়ালিস্ট বাচি বা মডার্নিস্ট
বাচি বা স্ট্রাকচারালিস্ট বাচি যা-ই বাচি, সাহিত্যটেক্সটের শরীর কঠিন সিগনিফায়ার।
তখনই ফর্ম দেখি ঘটে পার্মানেন্ট। অর্থাৎ গদ্য-পদ্য-র বা অন্যান্য বিভিন্ন বিভাজনরীতির
লেগাসিপরম্পরা থাকে, যখন টেক্সটরূপ দেখি। কিন্তু কালের খেয়ালে শরীরধর্মিতা ছেড়ে
যদি প্রেক্ষকই ভগবান প্রেক্ষকই নিয়ন্তা ধারি, তাহলে ঐ শরীর দেখে “নাম দেওয়া”-র
প্রয়োজন হল না। টেক্সট-পাঠভূম ছেড়ে ইভেণ্ট-গ্রহণভূমে পৌঁছে কি দেখিনু আহা? যে নামে
ডাকি তাই নাম, গনেশ হৈল গাজি কার্তিক হৈল কাজি ফকির হৈল যত মুণি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">৬<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কবিতা শব্দে যে বোধ হয় তাতে যুক্তি-অর্থের নিগড়
নেই, রিসন-এর খাঁজ থেকে </span><span style="line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">Full Monty</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রূপ আনরিসন হারেরেরে খোলা তরোয়ালে বেরিয়ে এসেছে। “মানে”র প্রতিষ্ঠানের বিরোধি
এমন একটা সাবজেক্ট কে সংজ্ঞার অবজেক্ট-খোলোসে খাপবন্দী করার প্রয়োজন, প্রতিষ্ঠান।
প্রতিষ্ঠানের প্রয়োজন – ইউটিলিটি। তবে ‘কবিতা কি?’ গোছের বদপ্রশ্নগুলোর উত্তর হয়
না কারণ প্রশ্নগুলো নিতান্ত নাবাল ব্যতীত অপর ঊর্বর-চিন্তার ফসল হয় না। আর “এটা
কবিতা”, “এটা গদ্য”, “এটা নোকিয়া লুমিয়া”, “এটা রাখি সাওয়ান্ত” করে করে এগোলে কি
হয় সে বিষয়ে জানার এলাহী আয়োজনের কুপনে লাকি ড্র জিতে নিলেই কেল্লা ফতে আর কি।
শরীর দেখে “এটা মদ্দা”, “এটা মাদী” বা, সিমিলার্লি, “এটা পদ্য” “এটা গদ্য”
চিহ্নায়নের পিছনের ক্ষমতাবিস্তার, সংস্কার-বিন্যাসের চব্য তো একপ্রস্থ হয়েই গেল
একটু আগেই। শরীরের বাইরে আদৌ কী কিছু চিনতে শিখেছি কোনোদিন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">৭<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শিল্পের কেন্দ্রে সুন্দরসুন্দরের
প্রয়োগ-বিয়োগ-প্র/বি-কল্প নিয়ে ওয়াইল্ডোত্তোর উস্পারে অজস্র ঝড়ঝাপট ঘটেছে,
কবিতাতেও। ইস্পার প্রগতি-প্রতীকি-স্যুরিয়্যাল-ক্ষুধার্ত-নতুন অনেক চর্চায় ও চর্যায়
নন্দন-অনন্দন-ভিন-নন্দন-নংনন্দনের ঢেউ উঠলেও, সেগুলোর সবকটা বা কয়েকটা উস্পারানুগ
ভাব-এ আভাঁ-গার্দ বলা চলে না বোধ হয়। আভাঁ গার্দ ধারণার মূলে ব্যক্তি, এবং
উস্পারে, মানে গোদাক্ষরে, পাশ্চাত্যে ব্যক্তি জুড়ে জুড়ে সমাজ – এমন কাঠামো-ই
সমাজধারণার ভিত্তি, অতএব ব্যক্তিবিকাশ রাজনৈতিক বা ধর্নীয় বা ইডিওলজির পরিপন্থী
হলেও, সমাজ-বনাম-ব্যক্তি সংঘর্ষের চকমকি-স্ফুলিঙ্গ গুলো জ্বলে। ইস্পারে বেক্তিকে
বেষ্টন কর্ছে সমাজ। তাই আমি যে দুটো ভাষার মাধ্যমে একটু পড়ালেখাশুনো করতে পার্ছি
ইস্পারের সেই দুই মাধ্যমের চর্চাতেই কিন্তু ইস্পারে লেখনৃতির চেয়ে পাঠ-রীতি বিষয়ক চর্চা
অনেক বেশী। পাঠ-রীতি বিষয়ক চর্চার প্রয়োজন বাজারের, বাজারের প্রয়োজন মিডিয়া,
পাব্লিক ইনকর্পরেটেড ও তার বহুবিধুমুখী আয়ডেণ্টিফায়ার্স যথা রাজনৈতিক, ও
নানাবাদীবিবাদীবাঘদের, এবং প্রয়োজনে রাষ্ট্রঠাকুরের ও রাষ্ট্রটাকুরের যারা
ঠাকুরেরা তাদের সকলের সম্মিলিত চুম্মু, মানে দুনিয়ার উপভোক্তা এক হও-র মহান্দোলনে
সামিল থাকতে হলে সাহিত্যবাজারে পাঠ-রীতির চর্চার ভীষণ-ভয়নক-প্রচণ্ড-ভাব-এ দরকার।
লিখনরীতির চর্চার প্রয়োজন নেই কারণ উক্ত মহান্দোলনে তার চাহিদা নেই। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এই মসৃণ-শার্প ঢ্যামনামোর প্রথম বলি তো সেই
জানা আর জানার যাত্রা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> ভারতীয় ইংরেজি কবিতায় যেরকম আধখানা নিঃসীম আর পোয়া খানা শেঠজী ছাড়া আর কোনো
বিষয়ই বাজার খাদ্যযোগ্য মনে করে নি এবং তার ফলে এখনো বহির্জাললব্ধ ভারয়ীয় ইংরাজি
কবিতা-বৈষয়িক জ্ঞানের উপর নির্ভর কর্লে জানা যায় যে “কণ্টেম্পরারি রিয়েলিটি”-র
চিত্রায়ণ(!)-ই (এখোনো) ভারতীয় ইংরেজি কবিদের গুণমানের শ্রেষ্ঠ মাপকাঠির, এর থেকে
যদি বোধ হয় যে তাদের “ভারতীয়” পরিচিতিটার উপরই সমস্ত এম্ফ্যাসিস, তারা ইংরেজী কবি
না কলকাতাই বাঙালী প্রগতিপ্রবর না মারোয়াড়ি ব্যাবসাধুরন্ধর না ভিক্টরিয়া
টার্মিনাসের পিছনের অনন্ত বিশ্ববিস্ময়কর এফিসিয়েন্সিসাধক ডাব্বাওয়ালা তাতে কোনো
চর্চকদের কিস্যু এলো গ্যালো না, এবং তার থেকে যদি বিস্ময় জাগে এই ভেবে যে ভারতীয়
ইংরেজি কবিদের সমস্ত লিখন-রীতি-র চর্চা উপেক্ষা করা এযাবৎ সম্ভব হয়েছে বা ক্ষেপ
জাগে এই ভেবে যে প্রসাদলব্ধদের বৈষয়িক তথ্যভারে বহির্জাল থরোথরো এবং/অথবা পুষ্ট,
বা ইক্যুএশন জাগে যে দক্ষিণ এশিয়ার কোনো ভাষা যাদের মাতৃভাষা তাদের
উপমাহাদেশগন্ধীতাই তাদের দ্বিতীয় সায়েবভাষার চর্চাতে উস্পারের ইংরেজি কবিতার এতো
জোয়ার-প্রতিরোধ-কালচার-কাউণ্টার-আন্দোলোনকে প্রতিহত করেছে, তাহলেই বাবলি বদমাশ
হ্যায় আর কি। ভার্চুয়াল মাধ্যম, সামাজিক জালে ফাঁসার আর প্রেক্ষিতকে চয়েসলেস ভাব-এ
উপভোগী করে ফেলার আতুর আকর্ষণ কোনো কবির তার কবিতার সেলসম্যান হওয়ার অপমানটা সহ্য
করার অমানুষিক শক্তি না থাকলে বা ইচ্ছাবলে স্কিৎসোফ্রেনিক হওয়ার দৈব বর পেয়ে না
থাকলে, ঐ দ্যাখো ভাই চাঁদ উঠেছে এবং বাবলির (সঙ্গে) বদমায়শী। বাঙলা সাহিত্যচর্চায়
আমার বেক্তিগত আরাম বেশী যার কারণ হল এই মানচিত্রে লিখন-চর্চার মায়াণ্টলজি
চারুপাঠের গৎপথঘৎ গুলো দেখতে পাই, যে দেখতে পাওয়ার কারণ কয়েকটা কোঅর্ডিনেট। ইংরেজিতেও
লিখছি কিন্তু মেকলেজারজদলের চর্চার অবস্থানের ও তথাকার সিমিলার গৎপথঘৎ ঐ
কোঅর্ডিনেটগুলোর জন্যই বোধ হয়, সেই ম্যাপে দেখি না।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">৮<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পাঠক কি মাথার ভিতরে বসে আছে তাই-হলে?
পাঠক-উপভোগীর মুখ-মুখোশের কনফ্যুশানে পুরো পিকচারটাই ঘেঁটে যায়। উপায়/অন্তর
প্রণালীপ্রক্রিয়াকসুরকসরৎ খুঁজি, সুড়ুৎ-সাড়াৎ সেঁধৈ, অবস্থান পালটাই, সরতে থাকি।
কিছুটা কেরুয়াকপন্থা পাঠ নিলাম। ২৮শে ডিসেম্বর ১৯৫০-এ উনি নীলবন্ধুকে চিঠি লিখলেন
মোহমধুতে “</span><span style="line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">written with the mysterious
outside reader, who is certainly not God, bending over my shoulder; even the
neatness of the page, not a correction, not an X, not a blot.” <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(দেখুন কি মোলায়ম </span><span style="line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">the.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> )</span><span lang="BN" style="line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কিছুপথ উনি সেই কল্পপাঠকে পলিশ মেরেছেন, ঝাঁ-শান কোরেছেন। বর্তমান বহুসর্বস্বে
কি সে’র’ম অ্যাক-জন-কে দ্যাখা যায়? দ্যাখা না গেলে তাকে দ্যাখার চেষ্টা-করা-টা-ই
কি লিখনস্ফুর-তি কে গ্রাস করবে না?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মুখ ফেরাবো কো</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 20.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">থায়</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">অতএব, চাইছি পাঠপ্রাচুর্য্য, অথচ পাঠক কোন ভাব-এ ঐ বস্তু, অর্থে এক্সিকিউটেড
জড়মরবস্তু অর্থে ফর্ম্যাল্ডিহাইড-জারিত প্রকাশের মৃতশরীরটিটাখানাখানিগুলিগুলো তার
ভাব-//প্রকৃতি ধরা চেষ্টাবাহুল্য। অতিরেকে ত্রিবেদীর দু-দিকের কানের দশা।
স্বরচনপাঠে ঠোকঠোক্কোড় ও তজ্জনিত স্ফুলিঙ্গদর্শন এবং বহির্বিমুখ হ্যাল</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> - </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যার আসন হস্তমৈথুন ও আত্মহননের মাঝামাঝি</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> – </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তায় প্রাপ্তি। </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তুষ্টি ও তৃপ্তির জায়গা যথায়। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হে(ঃহেঃ)</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 20.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">থায় </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পাবো তারে।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(পাত্তা দে হারামজাদা নইলে গ্রাফসুদ্ধ খাবো!) </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বেক্তিপুষ্টভোগমাই কি জয়! হস্তমৈথুনস্মুদমাই কি জ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda;">j</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">য়</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda;">y! </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">স্যু</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাইডসুডৌলমাই কি </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda;">j</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">অয়</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda;">y! </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সম্ভবসম্ভবনাটৈটুম্বুরমাই
কি </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda;">joy! </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">অতএব, </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পরিশীলিত অশিষ্ট</span></u></b><b><u><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">:<o:p></o:p></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সুতোয় সুতোয় অযুত</span><span lang="BN" style="font-family: "Siyam Rupali"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"> সম্ভবখোঁচ আমাদের এই কেওসাকার রঙমহলী ঢংমহলী মায়াবনে। সকলি ঘটব্য ও নাঘটব্য।
বহুতাহীরোদের দ্যাখো, কি অবলীলায় আমাদের প্রফেট-কে এবং আমাদের অপ্রমিত অপ্রকল্প
নিঃসভাব নিঃসম্ভব-কে বিশ ফুট নীচে গোর দিল। অতএব, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এসো, সকলে মিলে চা খাই,
বীটবক্সাই ও শরীরে প্রকৃতিতে জ্যান্ত থাক্-ই। </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-22218131744040358912013-05-06T17:14:00.002-07:002013-05-06T17:14:49.999-07:0069Th pOsT : ঋষি সৌরক<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="line-height: 21px;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">অপ-রি-কল্পিত – কবিতা-প্যাশন-শিল্প </span></span><span style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">: </span><span class="Apple-style-span" style="font-size: 11pt;"> </span></span><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">সত্যি বলতে যে জায়গা থেকে প্যাশন এর জন্ম হয় তার
বেসিক কোনো ভিত নেই </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বহিরাংগন এবং অন্তরাংগন</span><span lang="BN" style="font-family: 'Siyam Rupali'; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কি দেখে ভালোলাগার জন্ম হয় এবং
ইহার ইতি ও নেতিবাচক দিক সুস্পষ্টরূপে পৃথকীকরণ এককথায় অসম্ভব ! আমাদের অনুভুতিগুলি এক-একটি অপরিমেয়
মিশ্রণ। নির্দ্বিধায় প্যাশনের শুরু
পারিবারিক ব্যাকগ্রাউণ্ড থেকে,যখন কবিতা মানেই ছিলো আবৃত্তি,যিনি লিখছেন তার দিকে
অবাক হয়ে তাকিয়ে থাকা যদিও আমি আমার জীবনে প্রথম জীবিত কবি অনেক পরে দেখি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">একদিন কবিতা লিখব বলেই কবিতা লেখাটা শুরু করি সবাই কে
তাজ্জব বানিয়ে দেবার জন্য,পাশ্চাত্য গানের প্রাথমিক ছাপগুলি নানা রঙ নিয়ে উঠে আসতে
থাকে। সেই তার শুরু,অল্প কিছুদিনের মধ্যেই বন্ধুমহলে বিখ্যাত হয়ে যাওয়া কিম্বা
বিখ্যাত না হলেও অ্যাটলিস্ট অন্যকিছু হয়ে যাওয়া,কয়েকজন প্যাক দিতো কয়েকজন খুব বেশী
করে পড়তে চাইতো – কাদের জন্য যে লিখতাম ঠিক বলতে পারবো না,তবে আমার ক্লাসের খাতাগুলোর
পেছন দিক থেকে লেখা শুরু হত এবং অল্পদিনের মধ্যেই তা খাতার মাঝপাতা ছাড়িয়ে
যেতো।ফুলস্পিড লেখা চলছে।তখন প্রায় সকলেই আমি যা লিখি তার মধ্যে আর্ট খুঁজে পায়,কাগের
ঠ্যাং বগের ঠ্যাং ভরপুর ইমোশনের পুর সঅব সঅব হজম হয়ে যায়! আমাদের সময় অন্তত আমার
ক্ষেত্রে দুনিয়াটা এতো ছোটো ছিলো না আজকের মত,খুব কষ্ট করে একজন কবির কাছে পৌঁছনো
যেতো আর যেনোতেনো প্রকারেণ চলতো তার সাথে ভাবনাগত কোনো মিল টেনে বের করবার আপ্রাণ
প্রচেষ্টা।এজন্য বহুভুল পথে চালিতো হয়েছে কবিতা নিজেকে চিনেও না চেনার ভান করে
পাল্টাতে হয়েছে দুধের স্বাদ ঘোলে !আজ থেকে প্রায় ৭-৮ বছর আগের লেখাগুলি পড়লে এখন
হাসি পায় কিন্তু ছবিতে-রঙ্গে-প্রেমে-রোম্যান্সে-পোকাধরা গোলাপে যত্নের সেই
ডায়রিগুলো তীব্র জুনুন কে অপারগ বানাতে পারে না,যেটুকু হাতের কাছাকাছি সেটুকু
দিয়েই আমাদের প্যাশন শুরু হয় ব্যাখ্যাহীন –এই প্যাশন টা আমার কাছে কবিতা,কারুর
কাছে সাঁতার,কারুর কাছে হিপহপ,কারুর কাছে অভিনয় কারুর কাছে খুন... কোনো উদাহরনই
প্রকৃত উদাহরন নয় শুধু সামঞ্জস্য খুঁজে পাবার চেষ্টা। শুধু কবিতা ক্যানো
কোনোকিছুকেই ডিফাইন করা সম্ভব নয়,সেক্ষেত্রে সামঞ্জস্য টেনে আনা সহজ- কবিতালেখার
অনেককারণ থাকতে পারে যাদের সাধারণীকরণ করলে দাঁড়ায় অবিকৃত ইচ্ছের স্বাধীনতা।
আমাদের ঈড আমাদের অবিকৃত ইচ্ছেগুলোকে এডিট করে দেয় যাকে চর্মচক্ষু সামাজিকতা বা
এটিকেট বলে তা আসলে অবিকৃত কিছু ভাবনার সুশীলবিকৃতিমাত্র! কেনো এই বিকৃতি কেনো
মুক্তমনা ভাবাবেগের অবরোধ এর খোঁজ চলছে।রবীন্দ্রোত্তর কল্লোল-শ্রুতি-সঙ্গহত
কবিতা-হাংরি থেকে নতুন কবিতা আন্দোলন গুলির দিকে নজর দিলে পরিষ্কার হয়ে যায় কবিতা
নিয়ে জুনুনের মাত্রান্তরটি,একদিকে যেমন কম কথা ও অতৃপ্তির প্রবণতা কবিতায় বাড়ে যা
বহুমাত্রিক মজার দরজাগুলি খুলে দেয় অন্যদিকে শারীরিক-মানসিক আদিমতাগুলি সংনম ও
নমনীয় বাচনভংগিতে তথাকথিতঃ অশ্লীল অপসংস্কৃতিকে প্রসারিত করে আদতার্থে আমাদের
ভাবতে বাধ্য করে কবিতার স্পার্ক এবং নীরিহ সরল ঠোঁটকাটা অবিকৃতি নিয়ে, শব্দের
আড়ালে আড়ালে জমে থাকা অযৌক্তিক কিছু মান্ধাতা অন্ধকার ঝেড়ে ফেলে দেখানো হয় কবিতা
তথা শিল্পের জনু মনন-চিন্তন-নিকটদূরাদি স্পার্কগুলির
অপ-রিকল্পিত(কল্পনা-সমকল্পনা-পরিকল্পনা-পুনর্কল্পনা বা রিকল্পনা এবং তার বিকৃতি
সাধন) বিমূর্ত প্রতিভাস যার সীমাবদ্ধতা অস্তিত্ববিহীন! এই আন্তরিক তৃপ্তি
অভূতপূর্ব যা শুধুমাত্র অনুভব করা যায় অনুভব করানো যায় না – কবিতা একটি বোধ,যার
চেতনে-বেতনে-মানসে-মাংসে মিশে আছে মুক্তির অথৈ অধ্রুবক ইমোশান <br />
<br />
তথাপি কবিতার বইয়ের দাম কম হয় আর কামজনতা কেনেও কম কারণ কবিতা বুঝে ওঠার দায়ভারটি
একধাক্কায় কামজনতা সামলাতে পারেন্না কাজেই তাদের খুব কষ্ট হয় এবং তারা মিরাক্কেল
দেখে ঘুমোতে যান,পঞ্চাশ টাকার একটি কবিতা বই শখ করে কিনতে গেলে মনে হয় আড়াই
প্যাকেট ম্যানফোর্স হয়ে যেতো - সত্যি</span></span><span lang="BN" style="font-family: 'Siyam Rupali'; font-size: 15pt; line-height: 115%;"> কথা ! এই ইনফ্লেশন !</span></span></span></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-65989593039750493902013-03-31T07:45:00.000-07:002013-03-31T07:45:32.417-07:0068Th pOsT : অনুপম মুখোপাধ্যায়<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEir1Mx0VCc2BOypbWms6W8wH1_DmVCh_EyYoGlRR2PdX9u_XlVgz3MkW5d_WRSjjSz17JvNWwV6z4EESwn6g7-plnEAmCmQV8d6UOZaI1TUC6lDr9RnYc1_gxmlXiOvfr_KbNmTXX_mBgY/s1600/TURNER-Dawn_After_the_Wreck-1841.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="270" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEir1Mx0VCc2BOypbWms6W8wH1_DmVCh_EyYoGlRR2PdX9u_XlVgz3MkW5d_WRSjjSz17JvNWwV6z4EESwn6g7-plnEAmCmQV8d6UOZaI1TUC6lDr9RnYc1_gxmlXiOvfr_KbNmTXX_mBgY/s400/TURNER-Dawn_After_the_Wreck-1841.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKrQccwQe-a72Jk6BCgxCtWS7gnQ_SWdna3gd0DzntVih1i3UfiSRc-XvO4eQFiYHd9ZUhJBO5rnK7GyhuGSAuPI0biU_9RJbgjRTjpt4m6P0wirs6CaHU4G-pkahqjzWquxE6zlPbYns/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKrQccwQe-a72Jk6BCgxCtWS7gnQ_SWdna3gd0DzntVih1i3UfiSRc-XvO4eQFiYHd9ZUhJBO5rnK7GyhuGSAuPI0biU_9RJbgjRTjpt4m6P0wirs6CaHU4G-pkahqjzWquxE6zlPbYns/s640/1.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGh7lg0E-konR1FnRxZOCX3XF9vcMNOSDTRylcoLb7B4Jnd9nQIuYQwyoNv7K7n7EB7eFxTjWgCpbrcEA-l-L4OYdv8n-rcc_OXHFgbMQ1B24a9Ij049vLC0TRhPDOdDagpfwvQYNpNdY/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGh7lg0E-konR1FnRxZOCX3XF9vcMNOSDTRylcoLb7B4Jnd9nQIuYQwyoNv7K7n7EB7eFxTjWgCpbrcEA-l-L4OYdv8n-rcc_OXHFgbMQ1B24a9Ij049vLC0TRhPDOdDagpfwvQYNpNdY/s640/2.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgg6ziUT_v9-lo7fX6Cxf9_b2pSlZx03ieQBimKEWGaDbUjQLeadcplzK44Xi5QvUyc7CisiXUxddVxWdbYT63DwYY3PJilKjgeLBhfUMn0E3ql2XTyxcjxqaPEZOzc1Y10MM4YKNA2nNM/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgg6ziUT_v9-lo7fX6Cxf9_b2pSlZx03ieQBimKEWGaDbUjQLeadcplzK44Xi5QvUyc7CisiXUxddVxWdbYT63DwYY3PJilKjgeLBhfUMn0E3ql2XTyxcjxqaPEZOzc1Y10MM4YKNA2nNM/s640/3.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCvGG4RiRyOkvVJ42y-vZpp7CxxlSJtUIkAiWrolAlqcHjmTFDQVbtYuSc_hR3LSHwa5uZrRvyqqbGpLPPNI5sgMTI_f_DP0cwFYGdlHMQOMYmgrHVaiGNhGjEDgvv9wBfWuB6Y1dKFPE/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCvGG4RiRyOkvVJ42y-vZpp7CxxlSJtUIkAiWrolAlqcHjmTFDQVbtYuSc_hR3LSHwa5uZrRvyqqbGpLPPNI5sgMTI_f_DP0cwFYGdlHMQOMYmgrHVaiGNhGjEDgvv9wBfWuB6Y1dKFPE/s640/4.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnTBpoJi15ZFGIdx8pVqaUHWZ9GDs98Qr8Mu6mto3ngpR5fqzEmi4Yph3KtsKCs8yHPKjzL7RBt7mvx4WhqRWL6L9JwF0bVpEVcGDY8jqoZOnG9AsLyNoSTJUKVnI1mSKEyzaxFg8UB8g/s1600/5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnTBpoJi15ZFGIdx8pVqaUHWZ9GDs98Qr8Mu6mto3ngpR5fqzEmi4Yph3KtsKCs8yHPKjzL7RBt7mvx4WhqRWL6L9JwF0bVpEVcGDY8jqoZOnG9AsLyNoSTJUKVnI1mSKEyzaxFg8UB8g/s640/5.jpg" width="456" /></a></div>
<br />anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-17150719999553412532013-02-19T06:35:00.000-08:002013-02-19T06:35:32.512-08:0067Th pOsT : রমিত দে<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16.0pt;">আনন্দ যাত্রা<o:p></o:p></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 15px;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 15px;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 15px;">আনন্দে পাগলের মত লাগছিল ।তাকিকুওয়ার সেই দু শুঁড়ওয়ালা
পাইন গাছটাকে খুঁজে পেতেই মনে হল এই তো সেই ঐশী অরন্যবৃক্ষ এই তো সেই চিরায়ত আশ্রয়
যাকে খুঁজে না পেয়ে র্ধ্মসাধক নোইন মনকষ্টে ভেঙে পড়েছিলেন; তাও তো বোধহয় হাজার
খানেক বছর হবে! হাজার বছর পরে বাশো কি হাজার বছর আগের পাইন গাছটিকেই খুঁজে পেলেন
নাকি বীজধর্মের কাছে এসে এ এক ঐশ্বর্যময় অভিজ্ঞতা! সবুজের খোঁজে এসে সবুজের ভেতরই
কি নতুন করে জন্মানো! উপলব্ধিটাই সেখানে আত্মপ্রতিকৃতি! অনুসন্ধিৎসু কবি আসলে
গাছের খোঁজে এসে গাছের সীমাকে ছাড়িয়ে যেতে চেয়েছিলেন, গাছ থেকে আলাদা করে দিতে
চাননি অরণ্যের আবহসংগীত; একটি পাইন গাছ, যাতে তত্ত্বের নামগন্ধ নেই যাকে শব্দচয়নে
ধরা নেই তবু কালি রং ঢেলে কবি তাকে খুঁজে চলেছেন বারবার,কেবল এক ফর্মাল এসেন্স এক
এমবডিড আইডিয়া নিয়ে এক অমর মাতাল খুঁজে চলেছে তার বিশুদ্ধ দ্রাক্ষাপুঞ্জটুকু- আর
বারবার পূর্ণনির্মানে অমরত্ব পেয়ে যাচ্ছে মাননিক অন্তঃস্বরের ঠিকানা; গাছের মত
কেবল এক মৌলিকতা , এক ধারনা, এক এক্সিশটেনশিয়াল ডায়ালেকটিক যাকে ঘিরে রয়ে গেছে
কেবল কিছু পূর্ববর্তী নির্যাস,একাকী উদ্যানে ঢুকে পড়ার প্রকৃত পথ আর এই কালেক্টিভ
পারসেপশন থেকে কবি ঢুকে আসছে ক্রমে সেই অমৃত ফলের কাছাকাছি ,তার অহংকার তীব্র
হচ্ছে , এক নিটোল শূন্যের অহংকার যার ভেতর দিয়েই খুঁজে চলেছেন সেই অভিজ্ঞাতজাত
অরণ্যের ছায়াগুলি, এ কোন সমতা নয় সামঞ্জস্য নয় অথচ একে ঘিরেই শিল্পীর
আনন্দমন্দির,যাকে নিষ্ক্রমন করতে চাইছে না শিল্পী; ব্যক্তিগত আলোগুলোকে পুড়িয়ে
দিয়ে তৈরী করছে ছায়া, এক অনন্য দহন, মাত্র কিছু সত্যতার জন্য এই দহন এই
দর্পন-মাত্র কিছু পূর্ণতার জন্য মাত্র কিছু উপলব্ধির জন্য; অথচ একে নিয়েই
নীহারিকাবাসি কবি একে নিয়েই নবরসে কবি;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ক্রমাগত
স্বপ্নের অনুসন্ধান করতে করতে শেষ অবধি ১৬৮৯ এ দীর্ঘ ভ্রমনের শেষে জাপানী কবি বাশো
সেই পাইন গাছটির কাছে পৌঁছতে পেরেছিলেন,হাজার হাজার বছর আগের তাঁর পূর্বতন কবিদের
রচনায় যে পাইন গাছটির কথা ছিল; এতসব বলার একটাই কারন নাগালের মধ্যে এই গাছ অবদি
আমাদের কথা, এই দেহনির্ভর শিল্প অবধি আমরা জানি, আমাদের সাধারনতা আমাদের
সামান্যতা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রেওয়াজ করছে ঠিক এমনই এক রসায়নে
যা নিটোল যা গাঁথা আছে মূল কয়েকটি বিষয়বস্তুতে কিন্তু এ পর্যন্ত তো শিল্পের এক
ছটাক মাত্র,কবিও কি ঠিক এই একটুকরো নিয়েই তার জন্মভূমি আঁকেন!অথবা চিত্রশিল্পী-
তার রেখাগুলিও কি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কেবল<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পরিনত রংগুলির ওজন আর সচেতন শিরদাঁড়ার ভেতরই
খুঁজে ফেরে তার নিঃসঙ্গ বিশ্বাস! তার ফেরারি ভূবন! নাকি এই অবকাশের ভেতর দিয়েই
শুরু হয় অন্তর্বতী পংক্তি নিয়ে অতীন্দ্রিয় পুল পেরোনো! তার স্মৃতির ভেতর রয়ে যায়
মার্গসংগীতের মসৃণতা,শুরু হয় নাগালের বাইরে যাওয়া, স্বেচ্ছাকৃত ও স্বতঃস্ফূর্ত
ভাবে সেই শেষ খণ্ডটিকে অতিক্রম করা!ছবি শুকিয়ে গেলেও তার রঙের নেটিভিটিগুলো
জলীয়তাগুলো কোথাও খুঁজতে থাকে এই স্পিরিচ্যুয়াল ডায়মেনশন ,সেই মাস্টারস অফ
মেনি-কে; শব্দ,সে অভিজ্ঞতা নির্ভর,অর্থাৎ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>প্রেরনার প্রয়োজনে প্রমানের প্রয়োজনে কোথাও সে পূর্বনির্ধারিত,
ইমপ্ল্যান্টেড, তার চেহারার বর্ণনা হয়েই আছে , তার শারীরপ্রদেশ তার সুষুন্মাশীর্ষ
তাদের কোনো পরিশ্রম নেই তাড়না নেই হেঁটে যাওয়ার স্মৃতি নেই বিস্মৃতি নেই ; সে
অনায়াস প্রয়াসের;হরাইজন্টাল; কবির প্রকাশউন্মুখ বুনো হাঁসটি কেবল এই শব্দের
অনুক্ষন নিয়ে উড়ে চলে গেছে। তার স্মৃতি তার জৈবিক শেকড়কে ছিঁড়ে এফোঁড় ওফোঁড় করে
ফিরে গেছে প্রিমরডিয়াল রাপচারের দিকে; এখান থেকেই কবি নিজেকে নির্মান করছেন,
জীবনবোধের মরশুম থেকে প্রতিপালিত করছেন তার অপ্রকাশিত ল্যাণ্ডস্কেপ, ক্রমাগত এক
প্রসারিত আত্তীকরন অথচ যাত্রা শেষ হয়না, অবিচ্ছেদ্য তন্ত্রের মত আত্মসাৎ করতে থাকে
নিজেকেই</span><span style="font-size: 11.0pt;">…</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">যাত্রার উপান্ত্যপর্বে এসে সমসাময়িক কবি কাইহাকুকে তার
যাত্রার অনুভূতি জানিয়ে,পাইন গাছটিকে খুঁজে পাওয়ার অকল্পন বিস্ময় নিয়ে বাশো
লিখেছিলেন</span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">-</span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 11.0pt;">“</span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">
Three month after we saw/Cherry blossoms Together/I came to see the
glorious/Twin trunks of the pine</span><span style="font-size: 11.0pt;">”</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">-সেমূর্হুতে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাশোকে কি ঠিক কবি বলা যায়! নাকি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আরণ্যক!গাছের কাহিনি থেকে উর্ত্তীণ হতে হতে তিনি
তো পৌঁছে গেলেন সেই গাছ উপজাত অমর ভাষার কাছে সেই অবিদিত চিত্রের কাছে যেখানে উড়ে
চলেছে কথ্যশব্দ, উড়ে চলেছে নিরন্তর শিল্পী ও শিল্পের,যাত্রী ও যাত্রার দেহসংলগ্ন
আনন্দকে আকাঙ্খা করে। যে পাইন গাছটিকে কেটে ফেলা হয়েছিল বারবার; যা বারবার নিজস্ব
অবস্থায় না থেকেও অকর্ষিত ছিল, হাজার হাজার বছর পরেও ঠিক সেখানেই পোঁছেছিলেন
বাশো।কারন তার মাটিতে সবটাই জৈব সার সবটাই টলটলে জল; নেভানো আলোর নিচে বসন্ত অবধি
ঘুমানো ছায়ার সুলুকসন্ধান।তিনি ছবি আঁকতে আসেননি অথচ তার শব্দে রয়ে গেছে ন্যাচারাল
সাইন, রয়ে গেছে দৃশ্যের স্টিমুলাই আর ঠিক সেখান থেকেই তার সমস্ত চলাই আসলে সেই
পূর্বজ প্রথম চূড়োতে পৌঁছনোর চলা; এই দেখা- শোনা-পাওয়া আসলে পসরার ফাঁক গলে মাটির
সাবালকত্বে লুকিয়ে পড়া সেই আদিম গাঁটি কচুটাকে পাওয়ার মতই,অব্যক্ত সংলাপ নিয়ে
লকলকিয়ে উঠছে যার শেকড় একটু অন্ধকারের জন্য, আরও একটু গভীরে আক্রান্ত হওয়ার জন্য,
যা আসলে প্রতীকবাদী অ্যাসিমেট্রির জন্য হয়ে আছে; বহিরাগতের মত অর্থহীনতার হয়ে আছে
অথচ বিশুদ্ধতার ভরপুর জীবন কাটিয়ে আছে;এই খুঁজে পাওয়ার ভেতরে কোথাও শিল্পের
প্রাকৃতিক বীজটাই ছড়িয়ে রাখা, সাজিয়ে রাখা মগ্নচৈতন্যপ্রবাহে ভেসে বেড়ানো শিল্পিত
ফসল তোলার খেলা; শিল্পীর যে প্রাকৃতিক কৃষি যে নিজস্ব খামারবাড়ি তারই ভেতর দিয়ে
নিঃশব্দে মোম জ্বালিয়েছেন তিনি,আনন্দশরীর জ্বালিয়েছেন; নিরুদ্দেশ যাত্রায় বার বার
প্রশ্ন করেছেন কেউ আছে ! কেউ আছে! এই প্রথম মাটিতে প্রধানা হয়ে কোনো স্থিরতা কোনো
স্থবিরতা কি সত্যিই আছে? বাশোর এই ন্যাচারাল সাইনকে সংকেতকে কেন্দ্র করে করে শব্দ
ও দৃশ্যের মধ্যবর্তী ওরিয়েন্টাল ভ্যাকুইমে পৌঁছনো আসলে এক দৃশ্যপ্রতীক যেখানে গাছ
একটি শব্দ গাছ একটি বর্ণ গাছ একটি রং গাছ একটি বীক্ষা মাত্র,আসলে তার ব্যঞ্জনা
কতদূর অবধি গিয়েছে তাই যেন কবির কাছে তার ছবির গল্প কিংবা চিত্রকরের কাছে তার
গল্পের ছবি, ঠিক এখান থেকেই শিল্পী হয়ে উঠছেন দ্রষ্টা , পৌঁছতে চাইছেন
স্বয়ম্ভূতে,আঁকড়ে ধরার চেষ্টা করছেন সেই কবিতার সংগীত কে অথবা দৃশ্যের লিরিসিজমকে ।শিল্পতত্ত্বের
এই ঐকতান বা ট্রানজিশনল ডায়ালগ কোথাও ব্যক্তিগত ছায়া পেরিয়ে অবলোকিত নেটওর্য়াকে অনুভূত
হতে চাইছে চরম আউটসাইডার হয়ে, বায়াসমুক্ত হয়ে; <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">বাশো যেন জানতেনই গাছ ছিল,বিশুদ্ধভাবে গাছ ছিল,শুধু
এটকুই যেন এক কবির বিশ্বাস,লিপ অফ ফেথ; এক দ্রষ্টার দর্শন আর </span><span style="font-size: 11.0pt;">‘</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">প্রতীকের এই অরণ্য পেরিয়ে</span><span style="font-size: 11.0pt;">’</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> হাজার বছর পরেও যেন তিনি ফিরে
এসেছেন এই বিশ্বাসের কাছাকাছি; </span><span style="font-size: 11.0pt;">‘</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">আমি</span><span style="font-size: 11.0pt;">’</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> থেকে বেরিয়ে এই যে আহ্লাদে অভ্যস্ত হওয়া , এই যে বার বার নিজেকেই
উর্ত্তীর্ণ করা , নিজেকেই বলা বপন কোরোনা কেবল ছড়িয়ে দেওয়ার পদ্ধতিটুকু জানিয়ে
দাও,বীজ থেকে গাছ নয় বরং বনাঞ্চলের সম্পূর্ণ জ্যামিতিতেই বোধিস্বত্ত্ব দাও </span><span style="font-size: 11.0pt;">–</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">এই হয়ত বারবার ফিরে আসা শিল্পের সত্যতার কাছে নিরাসক্তির কাছে;
ব্যোদলেয়ার যখন লেখেন-</span><span style="font-size: 11.0pt;">“</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">অদৃশ্যকে দেখতে হবে, অশ্রুতকে
শুনতে হবে; ইন্দ্রিয়সমূহের বিপুল ও সচেতন বিপর্যয় সাধনের দ্বারা পৌঁছতে হবে
অজানায়; জানতে হবে প্রেমের, দুঃখের, উন্মাদনার সবগুলি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রকরণ; খুঁজতে হবে নিজেকে,সব গরল আত্মসাৎ করে
নিতে হবে;( অনুবাদ </span><span style="font-size: 11.0pt;">–</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">বুদ্ধদেব বসু-ক্লেদেজ
কুসুম-শার্ল বোদলেয়ার তার কবিতা), তখন সহজেই অনুধাবন করা যায় এই দু পংক্তির </span><span style="font-size: 11.0pt;">‘</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">আমি</span><span style="font-size: 11.0pt;">’</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> টাকে পেরিয়ে যাওয়াই কবির
মুক্তি শিল্পীর মুক্তি তার নিশ্চিত একফালি কে ভেস্তে দেওয়া ,আস্থা রাখা চোরাবালিতে
, আসলে কবির অভিপ্রেত </span><span style="font-size: 11.0pt;">‘</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">আত্মপ্রতিকৃতি ভাঙা</span><span style="font-size: 11.0pt;">’</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> আর </span><span style="font-size: 11.0pt;">‘</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">সুস্থ হওয়া</span><span style="font-size: 11.0pt;">’</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> ;তার কাছে সবই চূড়ান্ত অথচ চূড়ান্ত বলে কিছু নেই, চূড়ান্তের
আকাঙ্খাটাই মুখ্য;দূরবিসারী অপস্রিয়মানকে ধাওয়া করতে করতে জলবাতাস পাথরের
প্লেটগুলোকে সরিয়ে সরিয়ে দিয়ে দেখে রাখছে কোথায় রাখা আছে যোগাযোগের পাণ্ডুলিপি,
সেই অভাবনীয় উত্তরণ, সেই দ্বিতীয় পৃথিবীর ভাঙা দরজাটা-পোড়ো বাড়িটা! সতেরো শতকের এই
ভ্রমনের নায়ক একজন কবি যিনি তার প্রাচীন কবিদের ছেড়ে আসা পাইন গাছটিকে খুঁজে
পেয়েছিলেন দীর্ঘ পর্যটনের শেষে; বাশোর এই পর্যটন কে কনটেম্পরারি ট্যুরিজমের সাথে
তুলনা করলে পৌঁছনো যাবে না পরিধিপ্রান্তে; বরং এ যেন টাইমলেস রিপিটেশন অফ
আর্চিটাইপ অফ ভয়েজ; লতিয়ে লতিয়ে বেড়ে ওঠা সেই মায়া সাঁতার। ছিটকে যাওয়া, সিন্থেথিস
হতে চাওয়া, আনন্দের বাইরের অনুধাবনে যেতে রাজী হওয়া; এখানে দৃশ্য নেই,দৃশ্যের
স্বত্ত্বা নেই কেবল এক ট্যুরিস্ট গেজ, যা<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>সময়ের সম্ভাবনার কথা বলছে, যেন বলছে থেমে যাবে কেন! যাও, ভেসে যাও ; যা
কিছু মর্মবস্তু তা তো বস্তুহীনতারই আদল,ত্বরনের ছাড়প্ত্র, হরাইজানটাল থিংকিং,
দৃশ্যকে বাজিয়ে বাজিয়ে ভাসাকে পেড়ে ফেলার প্রীতি;এক ইনডিভিসেবল ভেলায় চড়ে ক্রমাগত
কবির নিজেকে দুহাতে নিজস্ব করা। হাজার বছর পরেও বাশো সেই পাইন গাছের কাছে আসলে এক
প্রতিবিশ্বকেই প্রস্তাব করেছেন, পূর্বাপরের ছেড়ে যাওয়া বিবৃতি ও চিত্রনের আদলে
মিশিয়ে দিতে চেয়েছন স্ব অস্তিত্ব স্ব মহিমা; গাছ নয়,গাছের আদলে খুঁজে পেতে চেয়েছেন
সেই সেরিমনিয়াল স্পিরিট অফ ট্রি; আর তা পেতে তাকে এক্সপ্লোর করতে হয়েছে কিছু
দৃশ্যগত ভার্টিকাল কনফর্মিটি; শিল্প যেন এমনই এক পর্যটকের চাওয়া, যে তার গাইডবুকের
আবহপ্রবাহবীজরেখারং সম্বল করে ক্রমাগত ঢুকে পড়ছে কাচঘরের দেওয়াল ভেঙে, ঢুকে পড়ছে
দৃশ্যের বিকার পেরিয়ে, দূরান্বিত<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জীবনের
মত উষ্ণ আর্দ্র কাঞ্চনমালার কাছে এসে শুনতে চাইছে প্রবংশের পদক্ষেপ। গাছ লতা গুল্ম
আগাছা দিয়ে এমনই প্রাকৃতিক অ্যালকেমিতে ভরা শিল্পীর দপ্তর, তার পোশাক ভিখারির মত
কারন ভিক্ষা ছাড়া সবুজ অন্ধকারে তার আর কোন সজ্ঞান শিল্পচর্চা নেই ;কেবলই এক
ভিজিবল পাইন গাছকে ছোঁওয়ার তাগিদে নয়, কেবলই এক উদ্দীপক ইতিহাসের সাক্ষী হতেও
বোধহয় না , ইউনিফায়েড অনুরননকে ধরতেই-সংক্রমণের সেমিওটিক্সকে আঙুলের অলীক করতেই
কোথাও যেন বাশো খুলে বসেছেন এক বৌদ্ধিক বৃত্ত<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>, ঠিক যেভাবে সমুদ্র ভ্রমনের শেষে কোলরিজ লিখতে চেয়েছিলেন নাবিকের গান,সেই
অকূলবিস্তীর্ণ গায়কির প্রান্ত কিংবা গঁগ্যা তাঁর হলুদ যীশুর মধ্য দিয়ে সুযোগ করে
দিলেন বিন্দুসত্যের প্রবেশপথের! ছায়াপ্রচ্ছদের! আসলে খড় দিয়ে ঢাকা থাকে
অন্তরালগুলো আর হিম হিম রোদ্দুর এলেই শিল্পীর দ্বিতীয় স্বত্ত্বা ভেসে যেতে থাকে
ফ্রেইগেইন্স অফ ইসথেটিক প্রেজেন্সের দিকে; সীমাসর্তক শিল্পী<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিন্তু এই স্বকীয় থাকার সম্ভাবনা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মনভূমি অবধি টানতে পারবেন না ফলত ছুটিও নিতে
পারবেন না স্নেহগ্রন্থি থেকে, পরিত্যক্ত হতে পারবেন না আরম্ভের অসহায়তা থেকে; এ
কেবল উদাসীন চিত্রকরের-<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যে মধ্যবর্তী
শূন্যতাতেই সুতা ছিঁড়ে রেখেছে তার সতেজ শিরদাঁড়ার,যেখানে দৃশ্য কেবলমাত্র কিছু
বিস্তৃত বিবরন মাত্র, তার আরম্ভ এবং শেষ -তার রোদ এবং বাতাস -তার পচা বৃষ্টি ও
থিকথিকে কাদায় জলবন্দী গ্রাম নয় বরং মানচিত্রের ওপাশের খণ্ডিত সত্যকে, সমগ্রতাকে
উচ্চারিত করছে; </span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">Things are read as signs of themselves. A
place, a gesture, a use of language are understood not as given bits of the
real but as suffused with ideality, giving on to the type of the beautiful, or
the extraordinary, or the culturally authentic. </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt;">T</span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">heir reality is
figural rather than literal…</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if gte vml 1]><v:shapetype
id="_x0000_t75" coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t"
path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter"/>
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"/>
<v:f eqn="sum @0 1 0"/>
<v:f eqn="sum 0 0 @1"/>
<v:f eqn="prod @2 1 2"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @0 0 1"/>
<v:f eqn="prod @6 1 2"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="sum @8 21600 0"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @10 21600 0"/>
</v:formulas>
<v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
</v:shapetype><v:shape id="_x0000_s1026" type="#_x0000_t75" style='position:absolute;
left:0;text-align:left;margin-left:0;margin-top:219.1pt;width:228pt;height:198.15pt;
z-index:-2' wrapcoords="-63 0 -63 21541 21600 21541 21600 0 -63 0"
o:allowoverlap="f">
<v:imagedata src="file:///C:\DOCUME~1\ADMINI~1\LOCALS~1\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.jpg"
o:title="Capture"/>
<w:wrap type="tight"/>
</v:shape><![endif]--><!--[if !vml]--><!--[endif]--><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><!--[if gte vml 1]><v:shapetype id="_x0000_t75"
coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe"
filled="f" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter"/>
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"/>
<v:f eqn="sum @0 1 0"/>
<v:f eqn="sum 0 0 @1"/>
<v:f eqn="prod @2 1 2"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @0 0 1"/>
<v:f eqn="prod @6 1 2"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="sum @8 21600 0"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @10 21600 0"/>
</v:formulas>
<v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
</v:shapetype><v:shape id="_x0000_s1026" type="#_x0000_t75" style='position:absolute;
margin-left:82.5pt;margin-top:269.35pt;width:198pt;height:3in;z-index:-1'
wrapcoords="-69 0 -69 21556 21600 21556 21600 0 -69 0">
<v:imagedata src="file:///C:\DOCUME~1\ADMINI~1\LOCALS~1\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.jpg"
o:title="Capture"/>
<w:wrap type="tight"/>
</v:shape><![endif]--><!--[if !vml]--><!--[endif]--></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgikNxcx8irs36MWJSqu0Vn_5BeEy2wVBfWdPRcLkP3dYviHYwBX7rOt4V53dBcSPBQKi2qzaulZTgGSL2VrtduMh3ndOvi7iRdwb4VF5dLqIkG8Zgoa__Ed9QL5xRHySltGOBWd_09zsg/s1600/images.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgikNxcx8irs36MWJSqu0Vn_5BeEy2wVBfWdPRcLkP3dYviHYwBX7rOt4V53dBcSPBQKi2qzaulZTgGSL2VrtduMh3ndOvi7iRdwb4VF5dLqIkG8Zgoa__Ed9QL5xRHySltGOBWd_09zsg/s640/images.jpg" width="503" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">ঠিক একইভাবে সচেতন বিশ্বজগত থেকে বিচ্ছিন্ন হতে
চেয়েছিলেন পল গঁগ্যাও,ভেসে যেতে চেয়েছিলেন স্থুল জাগ্রত গসপেল থেকে প্রথম পললে,তার
অনুসন্ধানও আসলে পূর্ননবীকরনের প্রত্যাশায়; অবয়বনির্ভর রেখা থেকে বিরেখায় ফেরা,
আনসিন কোহেরেন্সে ,আদিম আত্মিকতায়; নিরেট রঙের থেকে এও কী সেই ব্যক্তিগত
হায়ারোগ্লিফের আবিষ্কার নয়? যেখানে রূপ থেকে স্বরূপে মুক্তি চেয়ে নিয়েছে
শিল্পী,উৎসারিত আলোর থেকে অন্ধকারের প্রহরী হয়ে এ এক অসামান্য চিত্রিয় সংহতি;
শিল্পীর বাঁচা বেঁচে থাকা সে তো প্রকৃতির অলিন্দে পাতাকুড়ানি হয়েই,তার
আঁকাআঁকিগুলো -সংরক্ষনগুলো তো নৈশযাত্রীদের পেছনে রেখেই ফিরবে সেই প্রস্তুতিপর্বের
রহস্যময় ভাষার কাছাকাছি , যেখানে মর্ম হাড়ের ভেতর জড়িয়ে রয়েছে সেই অবস্কিয়র সেলফ সেই
অর্বণনীয় শূন্যতা , প্রত্যক্ষ করিড়র দিয়ে সে ছুটে চলেছে অণ্ডজ স্বরূপটি
উদ্ধারে,ফিরে তাকাচ্ছে না; বন-মাঠ-গাছপালা-এই প্রতীকবাদী পৃথিবীর সবটুকু দখল রেখে
কেবল নদীর ওপারের স্বরবর্ণটুকু দেখতে,নিজেকে নিজেই চুরমার করে সরলীকৃত করতেই কি
গঁগ্যা ভেসে গেলেন না হাইতির দিকে? গো ব্যাক ট্যু দি ওরিজিন, টু হিউম্যানিটি ইন
ইটস ইনফ্যানসি! কান পাতলেই কি শোনা যায়না তার এই নোভা ভয়েজ! আসলে কোনো থাকা নেই
কিমবা কেউ দেখতে পাচ্ছে না পুরো না থাকাটা, জীবনকে আলিঙ্গন করার স্বতন্ত্র্য
নির্মানটা !শৈশবের ইনকা স্মৃতি,পেরুভিয়ান রক্ত ,আদ্যন্ত নির্সগের প্ররোচনায় সেই
প্রথম দৃশ্যের সরলতা খুঁজে পেতে গৃহবাসী জীবনে গঁগ্যাও হলেন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অনন্ত শ্রমন, স্ত্রী-সন্তানের কাছে ছেড়ে গেলেন
তার গেরস্থালি তার তৈজস আর মিড়ভাঙা বন্দিশ নিয়ে ভ্রমণের বেসাতি নিয়ে ফিরলেন
যাত্রার দিকে, প্রত্যাবর্তণের দিকে ; অঘোষিত অপরের দিকে; যেন জানতেন দৃশ্যমান
জগতের বাইরের পূর্ণতা আর শূন্যতার অ্যানাটমি কেবল সম্ভব আনটেন্টেড পিওর
প্রিমিটিভিজমে;</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">যেখানে গাছে ভর দিয়ে দাঁড়িয়ে
আছে ছবির ভাষা-রঙের তরজমা;</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt;">
“</span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda;">Don’t copy nature so closely. Art is an
abstraction, as you dream amid nature, extrapolate art from it</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt;">.” </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">এই নেক্সট ট্যু নাথিং-ই শিল্পীর কাছে সেই সরল
গণিত,পিতৃভূমির মাঝে পড়ে থাকা একখণ্ড আত্মীয়,স্মৃতিসংরক্ত মুনাফা; তার নির্বোধ
পোশাক কি খোলা নেই এই উদাসীন মহোৎসবে! এক্ষেত্রেও শিল্পীর উদ্দেশ্য সেই বিশেষ
আনন্দকে খোঁজা সেই প্রথম প্রসূতিসদনে,বেড়িয়ে পড়া প্রিমিটিভ প্যারাডাইস
খুঁজতে,নোবেল স্যাভেজ হতে; তাহিতি আইল্যান্ড পরিভ্রমনকালে আঁকা </span><span style="font-size: 11.0pt;">‘</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">তাহিতান নারী</span><span style="font-size: 11.0pt;">’</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> (Two tahitian women)তে শরীরের
যে অনুরণন যে ন্যুড লাইন রেখে গেলেন গঁগ্যা তা লক্ষ্য করলেই বোঝা যায় কেবল
দেহনির্ভর শিল্প যেমন আঁকতে চাননি চিত্রকর তেমনি কোন নকলের ফসলও তোলেনি রঙের
ছলাকলা; বরং আবরনহীন শরীর পেরিয়ে খানিকটা জায়গা ছেড়ে গেছেন উর্বর সিল্যুটের
জন্য;প্রাকৃতিক শস্য নিয়ে দাঁড়িয়ে থাকা দুই মানবীর উপস্থাপনার মাঝেই রেখে গেছেন
জীবনের মহাপটে প্রবেশ্যতা; এক নান্দনিক অবয়ব </span><span style="font-size: 11.0pt;">–</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">এক বিরাট শাশ্বত প্রশ্ন;দীর্ঘ
ভ্রমনকালের শেষে আলোছায়ার খেলা চিত্রশিল্পীকে মুখোমুখি দাঁড় করিয়েছে সেই
বিচ্ছন্নতার সামনে সমগ্রতাকে জানবার তাগিদে, ছায়া ফেলছে তার শব্দহীনতায় তার
চিত্ররূপে;আসলে স্রষ্টা বারবার অস্থির সেই দুর্লভ স্থিরতার দিকে,যে দূরাশ্রয়ী
প্রবেশের জন্য নিকটের ফসল জড়ো করে রাখছেন তিনি, এখানে শিল্পীর কোন রং নেই তুলি নেই
ক্যানভাস নেই কেবল বাস্তব অভিজ্ঞতা থেকে ক্রমাগত নিঃস্ব হওয়ার- দেউলিয়া হওয়ার
কোলাজ; কবিও কি এমনই এক গল্পকার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যিনি
শীতের রাত্রে সত্য কারুকে দেখতে নিশ্চিদ্র পলায়নবৃত্তি গ্রহন করবেন শব্দ থেকে ! এক
অন্তিম সৃজনের চেষ্টা করবেন বাচন সারল্যে! এ তো যাওয়া নয়-ফেরার এক অন্তিম রফা;
অদৃশ্যকে দেখতে অশ্রুতকে শুনতে সেখানে তাকেও ফিরতে হবে সেই আদিম অভেদের পংক্তিতে;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">পরম বীজের অঙ্কুরোদ্গম দেখতে যে উত্তর সাগর ধরে ধরে
এগিয়ে গেলেন গঁগ্যা,সভ্যতার মার্জিনে দাঁড়িয়ে জর্জরিত হতে চাইলেন সুক্ষতম
স্ব-এ,ঠিক সেখান থেকেই স্রষ্টার একমাত্র প্রতিপাদ্য সর্বময় অনুপস্থিতি,নাথিংগনেস,দৃশ্যমান
জগতের থেকে অরূপে লীন হবার আর্তি নিয়ে ফিরে চলেছে এক একটি মূর্হুত; শিল্পীর অলিখিত
জার্নালে এমনই এক পরিনত আয়না যা প্রতিফলন শেখাচ্ছে বারবার, বুঝতে শেখাচ্ছে
অভাবগুলো, বিশুদ্ধ দেশের গানগুলো,নির্সগের মধ্যে দিয়ে নিয়ে চলেছে নির্সগহীনতায় আর
এই মুগ্ধতা নিয়ে -প্রত্যাখ্যান নিয়ে কবি চিত্রকর শিল্পী দ্রষ্টা সরে সরে যাচ্ছে মহাজাগতিক
পরিক্রমায়;একটিমাত্র বিশুদ্ধ শূন্যতাকে কেন্দ্র করেই দানা বাঁধতে থাকে তার এই
ইন্দ্রিয় বিপর্যাস;অথচ তা নিরাকার নয়, জাগরণের মধ্যেই সে এক উল্লাসধ্বনি;আসলে
চেতনা সে তো বস্তুকে বাচ্য করেই অথচ ভেতরের জায়গায় রেখেছে কেবল সম্ভাবনা, তার গতি
অনির্দেশ্য, সে নিরাকার নয় জড়প্রকৃতির নয়,ফুল তুলতে তুলতেই বীজ পেতে
চাইছে,বিচ্ছিন্নতার মধ্যে দিয়েই গুনে গেঁথে চলেছে সমগ্রতা;দ্য বিংগস অফ কনসাসনেস
ইজ দ্য সেলফ কনসাসনেশ,পৃথিবী-বস্তুজগত এই পারিভাষিক পরিমাপে অতীত ভবিষ্যৎ যা কিছু
আছে তা কেবল দ্বিতীয়তার কারন এই অতীত বা ভবিষ্যতের ধারনা ব্যক্তির নিজস্ব,ব্যক্তির
প্রাথমিক সমীকরনেরই অংশ; একজন আত্মপ্রত্যয়ী শিল্পী তার ইন্ট্রিগ্রেশনে এই ব্যক্তিক
অতীত কে ভবিষ্যৎকেই ধরতে চায় তার বর্তমানের বস্তু সাদৃশ্যে, তাই পর্যবসিত হয়<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তার চিন্তনে তার ছায়ার মগজ়ে আত্মঅতিক্রমন করতে
চায় পরিক্রমার প্রানগুলো, পসিবিলিটিসগুলো; ১৮৮৯ এ গঁগ্যার </span><!--[if gte vml 1]><v:shape
id="_x0000_s1027" type="#_x0000_t75" style='position:absolute;left:0;
text-align:left;margin-left:0;margin-top:135pt;width:198pt;height:3in;
z-index:-1;mso-position-horizontal-relative:text;
mso-position-vertical-relative:text' wrapcoords="-69 0 -69 21556 21600 21556 21600 0 -69 0">
<v:imagedata src="file:///C:\DOCUME~1\ADMINI~1\LOCALS~1\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image003.jpg"
o:title="Capture"/>
<w:wrap type="tight"/>
</v:shape><![endif]--><!--[if !vml]--><!--[endif]--><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">সেলফ পোট্রের্ট </span><span style="font-size: 11.0pt;">‘</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">ক্রিস্ট
ইন দ্য গার্ডেন অফ ওলিভে</span><span style="font-size: 11.0pt;">’</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">ও আমরা যেন শিল্পীর সেই নিজস্ব
ভাষা সেই অন্তঃকৃতিকেই লক্ষ্য করি, ক্যানভাসের মধ্যে নেই অতিরিক্ত আলোড়ন অতিরিক্ত
অস্থিরতা কেবল এক স্তব্ধতা কেবল রঙের চূড়ান্ততায় ব্যক্তি-বস্তু থেকে বিবর্জিত হওয়া
, পৌঁছে যাওয়া ঘন ঘন আরও স্থির ঘনতায়; আসলে শিল্পী তার সারাউন্ডিংগ থেকে খুঁজে
বেড়াচ্ছে সেই উৎসের সানাই,সংশয়াছন্ন এক স্রষ্টা খুঁজে বেড়াচ্ছেন বিপুল ভাষাহীন সেই
মিস্টিক ল্যাংগুয়েজ সেই এলিমেন্টাল এন্ট্রান্স ,যে প্রশ্নের উত্তর শিল্পীই জানেন
যে প্রশ্নের উত্তর হারিয়ে ফেলেছেন শিল্পীই, এক ধাঁধা যা আদতে ধ্যানমগ্নতা</span><span style="font-size: 11.0pt;">…</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7l1ef8iQtEnZ-GRSzz3KjKsEB2ImXn3jLPmduUuw65jrCEzPwcnoRxYgWyQBSXInnvGh6443MkdCtrNLg7Z1DkB8ia6MHgsoBQHm-MdS9mSxyaWcoitrWr1211cL-zPCWVnj_ym1nH5w/s1600/Paul-Gauguin-Christ-in-the-Garden-of-Olives-Oil-Painting.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="510" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7l1ef8iQtEnZ-GRSzz3KjKsEB2ImXn3jLPmduUuw65jrCEzPwcnoRxYgWyQBSXInnvGh6443MkdCtrNLg7Z1DkB8ia6MHgsoBQHm-MdS9mSxyaWcoitrWr1211cL-zPCWVnj_ym1nH5w/s640/Paul-Gauguin-Christ-in-the-Garden-of-Olives-Oil-Painting.jpg" width="640" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">দৃশ্যের ভেতরই লুকিয়ে রয়েছে সাজেদার দৃশ্য, শব্দের
ভেতরই লুকিয়ে রয়েছে শব্দের অধিক সর্মপণ; আলোর অধিক অপরিচিত; বিস্মৃত করছে মুগ্ধ
করছে বিশ্বাস করছে অন্ধকার ছাড়া উত্তেজনা নেই,ছায়ার ভেতর নেই কোনো প্রতারনা-ছায়ার
ভেতরই মহান প্রস্তাবনা, মহৎ শিল্পকে শুকোনোর জন্য মড়াই নয় সম্পূর্ন মাঠ ছাড়া আর
কোনও অজুহাত নেই, এবং এই আবাদে কাঙাল তোমাকে বসে থাকতেই হবে, নিরন্তর নির্ভার
নির্জন সাদা চাদর জড়িয়ে সেই অতিপ্রজতা নিয়ে সেই প্রথম নিয়ে;গুনগুনানি ঢুকবে,ছায়া
করে আসবে আর সেই হবে দোলন, সিঁড়িঘর থেকে সন্তর্পণে শিল্পীর স্বপ্নসন্ধানে যাওয়ার
একমাত্র সহযোগী, একা হওয়ার সেই একমাত্র সমীকরন;আসলে শিল্পীর কাছে শব্দদৃশ্যরং সবই
আদতে মৌন</span><span style="font-size: 11.0pt;">–</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">রাসায়নিক সার ছাড়া কেবল ঘাসের জল্মি যা কিনা
ফোটার চেয়ে একা যা কিনা মরশুমের আগেই মাখানো সেই মোম যার বয়স বাড়েনি যাকে মধু থেকে
তুলতে পারেনি স্রষ্টা;সে কেবল আগন্তুক- অতিক্রম করতে পারছে না যাকে তার দিকেই দরজা
খুলে রেখেছে খুলে রেখেছে নিঃশব্দ ধারাবাহিক যাতায়াত; বহুত্ব অপরস্বত্তা বোঝাতে
কেবল এক ইনট্রা ডায়েজেটিক সাউণ্ড দুরস্তব্ধ হয়ে আছে যার কেন্দ্রকে আমরা খুঁজে পাচ্ছিনা
অথচ সে আছে, আকুতি হয়েই ব্যক্তিমানসে বিচ্ছুরণ ঘটিয়েই সে আছে, শিল্পীর ভেতরেই
কোথাও বহুদূর পর্যন্ত বর্ণমাতাল হয়ে রয়েছে এই স্টোন রাফট, এই ফ্র্যাগমেন্টটারি
উপদ্বীপটি, যা বারবার একই জলের কথা শোনাচ্ছে,অথচ তা নির্ডাক অথচ তা নদীকেই লুন্ঠন
করার কথাই বারবার বলছে;জাপানি কবি বাশোর পর্যটনের ভেতর রয়ে গেছে এই হাইপাররিয়াল
অনুলিপি তৈরী করারই খেলা, মাটি থেকে উপমাটি কুড়োনোর এক সচেতন দুর্বলতা । কবির
বৈকুন্ঠে গন্তব্যের প্রশ্ন নেই কেবল পর্যটনের নজর বা ট্যুরিস্ট গেজ আর সেখান থেকেই
পেছন ফিরে পরিভাষা খোঁজার চেষ্টা;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">বর্ণ এবং দৃশ্য এক আত্যন্তিক সহজ শব্দ অথচ প্রায়শই তার
অনির্বায কেন্দ্রে পৌঁছতে পারছিনা আমরা,নাকি শব্দ-ছত্র-অনুভূতি অবধি পৌঁছতে
চাইছিনা! কোথাও যেন খানিকটা ইন্টেলেকচ্যুয়াল এরর রেখে যাচ্ছি স্রষ্টার জন্য,
খানিকটা দ্বিতীয় হার্মনি তার পরমূর্হুতের জন্য তার গাঢতর অন্বেষার জন্য, কোথাও যেন
ওজন দরে বিক্রী হচ্ছেনা তনুভূত সহজ; আসলে দ্রষ্টা একজন পর্যটক আর তিনি তার
সাজপোশাক অঙ্গরাগ সব কিছু ছেড়ে অনুগমন করছেন সেই ঐশী পর্যটনের ভেতর যা আমরা ছেড়ে
আসছি পাইন গাছটির আদলে ছেড়ে আসছি উত্তর সাগরের ফেনার অনুপ্রবেশে; আর এরই মাঝে
চেতনাকে আলাদা আলাদা করে চিনে নিচ্ছে স্রষ্টা,আনন্দিত করতে করতে মাটি থেকে ছেড়ে
আসছে তার পা</span><span style="font-size: 11.0pt;">…</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">বাশো তো আলো জ্বেলে সনাতন বৃক্ষ খোঁজেননি, অথবা গঁগ্যা
সেই সরল দ্বীপের সন্ধান পেতে জলে নামেননি অথচ পেয়েছেন কারন তাদেঁর কাছে ছিল পরমে
পৌঁছবার এক অনন্তস্পর্শী সম্ভাবনা, ব্যক্তিকে বর্জন করার প্রেরণা, স্রেফ ছায়ার
দিকে টেনে নিয়েছেন আলো বা গাছের মূর্ত ধারনা গুলো স্ফীত নীল শিরাগুলো, ঠিক যেমন
গঁগ্যা তার জলের আয়নায় নিরীক্ষা করতে চেয়েছিলেন নৈর্ব্যক্তিক পরিমার্জনাগুলো জলের
কাঁপনগুলো; কারন আলো, সে তো অন্ধকারের ধারনা ছাড়া আর কিছুই নয়, আর নয় বলেই চোখ তাকে
অহরহ খুঁজছে পতঙ্গশিকারী ফুলের মত সত্য উন্মোচনের জন্য, অবধারিতকে জানার জন্য,
প্রথম শিল্পে একাগ্র হওয়ার জন্য; কোথায় চলেছ? দ্রষ্টা যদি তার নিজস্ব প্রাণভোমরাকে
এ প্রশ্ন করে তবে তার কাছে থেকে যায় কেবল এক অপ্রতিরোধ্য বর্জন অথবা অজ্ঞাতসারেই
ফ্রেমবন্দী হয়ে পড়ে সেই বৃহত্তর অর্জন, মাত্রাবৃত্ত স্বরবৃত্তকে পেরিয়ে যার ভ্রমন
কেবল সেই সর্বোত্তম শব্দে সেই প্রাথমিক রঙে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">…</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: 11.0pt;"><span style="mso-tab-count: 4;"> </span>***********************<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-23908205248826900792012-12-08T05:33:00.000-08:002012-12-23T02:40:54.632-08:0066Th pOsT : সব্যসাচী হাজরা<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVN1ROYbqNXF_61vMNNQy-6btsSRdSyIIeksduPUEAXp57g7JuHHzzXqMCs_3aiSy1acT9mq14uDRjcPCSYPVayhDN6HHEPUnahk0EhNID4Ja0oclH8PGY764VpIFR7Al5EjM0HoufWKI/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVN1ROYbqNXF_61vMNNQy-6btsSRdSyIIeksduPUEAXp57g7JuHHzzXqMCs_3aiSy1acT9mq14uDRjcPCSYPVayhDN6HHEPUnahk0EhNID4Ja0oclH8PGY764VpIFR7Al5EjM0HoufWKI/s640/1.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpivRYrbZuia2EE-u_tK5uHcOEMv65AnKQqIBRzzAab0jtc0q06fGsbgl0bYTMeSXhmgt0NiFVSJI2GXPcPRbz0Dhg1hM0vA-I2uIEu9YuskSxztDe-3Wy6lCUs-wYtoFkOSLFIkm-Osc/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpivRYrbZuia2EE-u_tK5uHcOEMv65AnKQqIBRzzAab0jtc0q06fGsbgl0bYTMeSXhmgt0NiFVSJI2GXPcPRbz0Dhg1hM0vA-I2uIEu9YuskSxztDe-3Wy6lCUs-wYtoFkOSLFIkm-Osc/s640/2.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiY5BAr6Nrq-DQGUFL5X4MV8fT31Op3ASBRal1XfLxcod-ETfqsWaRiI_2nUCMLHtd5VPQNoMbqR1xP1Bjr8gx7wERT5RH54h83ET635433xxG7TOCu6iYCHfBzPbgCfrJjcHiidYBwFYQ/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiY5BAr6Nrq-DQGUFL5X4MV8fT31Op3ASBRal1XfLxcod-ETfqsWaRiI_2nUCMLHtd5VPQNoMbqR1xP1Bjr8gx7wERT5RH54h83ET635433xxG7TOCu6iYCHfBzPbgCfrJjcHiidYBwFYQ/s640/3.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEho8SdSMUUg3UeBmgzRjuAQCE10nYEnzwJBovgHzcOrUiQsGmT2ov3jUVxKDUHtblkOIOeGR6PdC3rW5vvVDqP9O8z1kNpeDyais2HCLI-YjucYzR3dJeeWZoFLjjsfV_CwWrqB7PlTgkU/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEho8SdSMUUg3UeBmgzRjuAQCE10nYEnzwJBovgHzcOrUiQsGmT2ov3jUVxKDUHtblkOIOeGR6PdC3rW5vvVDqP9O8z1kNpeDyais2HCLI-YjucYzR3dJeeWZoFLjjsfV_CwWrqB7PlTgkU/s640/4.jpg" width="456" /></a></div>
<br />anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-23273134307238260122012-10-31T06:39:00.000-07:002012-10-31T06:39:29.211-07:0065Th pOsT : উমাপদ কর<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_OFlX0t0O4HPtfzvj-w8_Es9ngxUx_q9ShBZaEuBsuursrz5oMlkPv1uqvdfZw6i-jZe_wIhw6Vyz7BkFW4WQgSlI2MYwrcr_itlGswhhPSq6RAOGa5OFNFMunAnvczEJQodQMOOCaNk/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_OFlX0t0O4HPtfzvj-w8_Es9ngxUx_q9ShBZaEuBsuursrz5oMlkPv1uqvdfZw6i-jZe_wIhw6Vyz7BkFW4WQgSlI2MYwrcr_itlGswhhPSq6RAOGa5OFNFMunAnvczEJQodQMOOCaNk/s640/1.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjl5jciGYlfLkCTiNSGi7HMT2S3zekLbH7ADga-EKo9h-GwJmZY30XLL6EvMgcJ3gHZqcGc66FYVC8US9NLDwNnqz2Ssas1pciT4dCkvcNAYciGmYjXu8bOJe9tvTMXIfIRUrrL89i9Rx0/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjl5jciGYlfLkCTiNSGi7HMT2S3zekLbH7ADga-EKo9h-GwJmZY30XLL6EvMgcJ3gHZqcGc66FYVC8US9NLDwNnqz2Ssas1pciT4dCkvcNAYciGmYjXu8bOJe9tvTMXIfIRUrrL89i9Rx0/s640/2.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhszUGXpU8D2NGzz-QGSO-324aBf7JGq37jw7E7lmfVC96dFhPFpl3YsNi3m8-wTqoowY-TAURpdmgIv06QqWXRQzyCFyOv04Imrl06WhwPhr9HhoKntRfNpBkvDr2JbDcAtHNmM8-_doo/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhszUGXpU8D2NGzz-QGSO-324aBf7JGq37jw7E7lmfVC96dFhPFpl3YsNi3m8-wTqoowY-TAURpdmgIv06QqWXRQzyCFyOv04Imrl06WhwPhr9HhoKntRfNpBkvDr2JbDcAtHNmM8-_doo/s640/3.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-47823690881380779182012-09-25T06:25:00.000-07:002012-09-30T08:33:22.335-07:0064Th pOsT : নীলাব্জ চক্রবর্তী<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjl2_LFMLgP49L3zDamAl2tquvmCjEZKdEOOP1YmT_6k2GpsO6h-2ORmv_45pwrAuprB8j4F4V_Y6uZVT039db5xhrble2BEIuyEPAnQ07R_gQzo4xYwnTJSeleCuP05K62w18bs4VoXiY/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjl2_LFMLgP49L3zDamAl2tquvmCjEZKdEOOP1YmT_6k2GpsO6h-2ORmv_45pwrAuprB8j4F4V_Y6uZVT039db5xhrble2BEIuyEPAnQ07R_gQzo4xYwnTJSeleCuP05K62w18bs4VoXiY/s640/1.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirn4utSK_vugsTcAZEh7lDdqvB9mEFxEGP0qC4gIwSvUAzHybgjjArFzZH7pezCvK63QrmrPUlsPCdBT9Yxc7Y_YSJqpD2laRMPuXe2Iw90dtA3k053KP5OtXgA0PQzeoyYK1_6f99F5Q/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirn4utSK_vugsTcAZEh7lDdqvB9mEFxEGP0qC4gIwSvUAzHybgjjArFzZH7pezCvK63QrmrPUlsPCdBT9Yxc7Y_YSJqpD2laRMPuXe2Iw90dtA3k053KP5OtXgA0PQzeoyYK1_6f99F5Q/s640/2.jpg" width="456" /></a></div>
<br />anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-47479097706623875422012-08-29T19:31:00.002-07:002012-08-30T06:44:16.121-07:0063rD pOsT : কবিতার প্রশ্রয় কবিতার আশ্রয় / রমিত দে<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: large;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: large;"><b><span style="font-family: SolaimanLipi;">কি</span></b><span style="font-family: SolaimanLipi;">ছুতেই মনে করতে পারিনা প্রতিটা পাতার নাম। জানলা
থেকে যে দুটো পাখি উড়ে যায় বুঝিনা কোন আনন্দবায়ুর দিকে তারা ডাক তুলতে যায়! হাজার
হাজার পাখি, আলোর বাঁকে হাজার হাজার অভিসার। একটা আয়না একটা এন্ট্রান্স </span>–<span style="font-family: SolaimanLipi;"> কোন রূপময়তা আমাকে প্রত্যক্ষ করছে? বার বার চেষ্টা করছি বানিয়ে
তুলতে সেই কুঁড়িটিকে যা বার বার আচঁডাচ্ছে আমাকে- হয়ে উঠছে আমারই প্রতিচ্ছবি। কত
বড় একটা আশ্রয়; কত বড় একটা অতিক্রমন; চিন্মোহন প্রকৃতির মাঝে দাঁড়ালেই মনে হয় নির্মান
চলেছে, আরও গভীর করে সাজাতে সতীর্থ খুঁজতে চলেছে শব্দের সত্য। আশ্রয়ের রঙে লুঠ হয়ে
যাওয়ার গল্প শোনাচ্ছে অন্তর্বতী পংক্তি। ফুল ভয়েজে একটা সহজ কনট্যুনিইটি, গোছানো
অহংকার ছেড়ে একটা দোলা আর দোলার ভেতর একটা মৌন ঘোষনা, সীমাবদ্ধ মানুষের সানন্দে
প্রকৃতির কী বিপুল স্বীকারোক্তি! বন আছে, জলরঙে আঁকা, বনের নাম নেই, নাম আছে বাতাসের
বুকে, পাতাদের নির্জনে মাটির খবর, শিকড়ের অভীপ্সা। যেন অনন্ত থেকে নামি ছায়াপথে,
সুন্দরী গতঙ্গ গাঁওয়ে। চাকরীসূত্রে দেশ থেকে প্রদেশে যাওয়া আমার অব্যাহত;ট্রেন
থেকে নামি,জেটি পেরোই,তারার আলোয় অনিশ্চয় খুঁজে খুঁজে ফিরে আসি মধুমতী শূণ্যতায়।
কোনো এক কুড়ানী জীবন উঠোনের কোনে বসে থাকে কুপি হাতে।এ যাওয়ার ভেতর কোন আধাঁর
নুনের জমক নেই। কেবল পায়ের নিচের মাটি আর তার নির্দেশ। জীবনমরনজন্মের মাঝে চলমান
সংলাপ, যেদিকেই তাকাই সেদিকেই ফুটে ওঠা গোপন রংগুলি,নিয়মে রচিত হওয়া শব্দ, মুখে
হাত চাপা দিয়ে তারা হাসছে, নিয়ে
চলেছে এক পরিযায়ী স্মৃতিগন্ধে। এই কি
কবি্তা! আত্মবহিভূর্ত ইলাস্ট্রেশন! আঙুল ছুঁয়ে দিলেই একটা অদ্ভুত রামধনু, বিস্ফোরন
হল আকাশের। আলোকবিন্দুগুলোকে জড়ো করে আমরা গেলাম অনির্ভরকে খুঁজতে; মাঝে কেবল
শব্দের জন্মান্তর, অবাক পাঠকের মত বাঁশপাতার মজলিস-তাদের চিত্রার্পিত সান্ধ্যভোজ-মর্মরের
জন্য দীর্ঘশ্বাসের জন্য কোমল দেবতার দিকে কি নবীন তাদের ক্ষমা চাওয়া! এই কি কবিতা
নয়? আরেকটি শব্দ কি এখানেই বেজে ওঠে না? এই মোহিনী ভ্রমনের ভেতর আলাদা করে ভাবা
যেতে পারে না কি আরও এক সহস্র বছর? যেখানে যাত্রা কোন দিকে নেই, যেখানে যাত্রা
বেজেই চলেছে বীজ পুঁতেই চলেছে অভিজ্ঞতার মাপে সম্ভাবনার মাপে। এই বিশালতার কাছে
এলেই মনে হয় কবিতা নিয়ে আনেক তো হোলো, গবেষনা, আন্দোলন, স্পর্শ করার কত বিশুদ্ধ
চিন্তা অথচ তার সংযুক্তির কাছে তার দুষ্প্রবেশ্যতার কাছে পৌঁছলাম কোই? কবিতার
দায়বদ্ধতা তো সহজাত অভাবের দিকে। হয়ে ওঠার জমাটবদ্ধ প্রশ্ন সেখানে অবাস্তব অবান্তর
, কবি সেই টাইম ট্রাভেলার যে নিশ্চিত
ভাবেই স্পর্ধা করছে অজ্ঞেয়কে ছুঁতে চাওয়ার, ভাড়াবাড়ি ছেড়ে বার বার আকর্ষিত হচ্ছে
একটা ইমাজিনাল পেনিট্রেশানের দিকে - প্রকৃত বাসার দিকে ।বার বার নিজের কাছে
অস্বীকৃত হচ্ছে নিজেকে চেয়ে, শব্দের ক্ষেত থেকে প্রতিদিনই সে নিজেকে রিসাইন করছে
রিজেক্ট করছে তার চেতনাকে সন্দেহ করে প্রতিন্যাসকে পেতে চেয়ে, অস্পষ্ট স্থানিকতা
ছেড়ে তার আদলে তৈরী করছে কবিতা তার সাজাইগোজাই আর অপরাহ্ন ফিরে গেলেই কেবল পড়ে
থাকা শব্দের প্রসব বেদনা , সবকিছুই তো কবি দেখছে - সীমানা নিয়ে কিভাবে সে নিঝুম
হোলো কিভাবে বিস্মৃতির হলো! এই বিস্মৃতি কবির নিজের, তার জাগরূক অভিজ্ঞতার, এই
বিস্মৃতি চেতনের সেই বর্ণচোরা গর্ত ভরাট করতে করতে সমিধ হয়ে যাচ্ছে আলোকিত পরাগে</span>…<span style="font-family: SolaimanLipi;"><o:p></o:p></span></span></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: large;">
</span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: large;"><br /></span></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: large;">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;"> কেমন হয় সমগ্রতার দিকে গেলে?
জীবন-জন্মের খেরোখাতা খুলে বা বুঁকে ব্যথা নিয়ে ঘাড় গুঁজে টেবিলে মুখ রেখে একটা
নিরেট ভারসাম্যের দরজা খুললে? একটা স্বপ্নচর্চী কবিতা লিখলে! কিন্তু কি লিখব? কোন
নিগূঢ় নির্মেদ আনন্দে! সব কিছুই তো খণ্ড খণ্ড ক্ষণকালের। কবিতা তো সেই ডানা সেই
কুড়োনোর আকাঙ্খা যা এক বিন্দুতে কখনই থেমে থাকবে না; এক বিন্দুতে থেমে থাকা কবিতাও
এক হবে না, ঠেলা দিয়ে বলবে - পাহাড় দেখিছা? মাটির মহিমা দেখিছা? দেখা নাই কেতিয়াও?
ময়ো দেখা নাই, শুনিছোঁ তথাপি।কাগজর ফুল লগাই বিজুলী ফুল লগাই মাটি ওলাই গল, এখকন
চিত্র রাখি সেউজিয়া চিঠি রাখি অলপ গদ্য রাখি ধরি লোওয়া ডালত কুবুলি মাতিছে,-----
সে পাহাড় দেখবে, দারুহরিদ্রার গাছ দেখবে, সোনারের ফুল দেখবে ,চেনা মানুষ থেকে
অচেনা মনন দেখবে, অপেক্ষা করবে বিরোধাভাসকে খুঁজতে চেয়ে। আনফ্যাদামেবল ফ্রিডম নিয়ে
আঁকতে চাইবে অ্যাবসুলিউট ক্রিয়েশন।<b> </b></span><b><span style="font-family: 'Bookman Old Style', serif;">just a map or
even a tree or a stone/ to mark a spot I could return to/ even when there’s
nothing to return for…</span></b><span style="font-family: SolaimanLipi;">.যে
ছেলেটি আমাকে হাত ধরে নিয়ে যাচ্ছে এই আনকোরা গাঁওয়ে তাকে আমি চিনিনা অথচ তার
শরীরের বাজনায় ছড়িয়ে ছিটিয়ে থাকা একটা বির্কীনতা,যে মেয়েটি মেখলা উড়িয়ে চলে গেল
জমাটি বাগানের দিকে তার গন্তব্য মানেই তো একটা নিমেষহারা নদী, একটা ধোঁয়া রঙের সন্ধ্যামালতী। চলাচলের
মধ্যে এই যে প্যাসিভিটি তা যেন বলে থেমো না,কোথাও থেমো না। পৌঁছনো মানে ছুঁয়োনা,
কেবল ভিখারিনীর মত দাঁড়িয়ে থেকে থেকে নিবিড় হও এই সুক্ষতার কলধ্বনিতে।আসলে এই যে
জীবনের কথা খোদাই করে চলেছি এই যে পুঙ্খানুপুঙ্খ একটা অক্ষয় অমূর্তের কথা তা আদতে
নিঃশ্বাসপ্রশ্বাসআলোবায়ুআসক্তিবৈরাগ্য এমনই কিছু ব্যাসাল সোরস থেকে নেওয়া এমনই
কিছু মূর্ত কোলাহল থেকে; এই পজিসনল কনশাসনেসের ভেতর তোমাকে দেওয়া হয়েছে পিওর
অটোনমি, এবার তুমি আলিঙ্গনের মধ্যে অস্মিতার মধ্যে অঙ্গীকৃত হও, নতুনভাবে জন্মলাভ
করতে চাও। আর গল্প করতে করতে এভাবেই একদিন আবহমান থেকে নকশা ছিঁড়বে কবিতা,
লক্ষণরেখা ছিঁড়ে ফেলে বেড়াতে বেড়োবে অ্যাস্থেটিক জয়মেন্টের ভেতর, খড়কুটোর মত ভেসে
যাবে জ্যোর্তিময়ের দিকে, সে তো নিরুদ্দেশ চায়, স্যাঁতসেতে মানুষজন্ম চুরি করে
হাসে, সামনের চিৎকৃত শূণ্যময়তা নিয়ে সে যে কিছু চায় সে যে কিছু দেবে এমন তো নয় ,
কেবল একটা ইনফিনিট ডিস্ট্রান্সে গিয়ে আমাদেরকে আলাদা করে দেবে আমাদেরই থেকে, ছায়ার
জন্ম হবে।সম্বন্বয়ের থেকে জন্ম হবে সমান্তরালের। রহস্যের। <o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;"> </span>“<span style="font-family: SolaimanLipi;">পৃথিবীতে সবচেয়ে
বড়ো রহস্য</span>–<span style="font-family: SolaimanLipi;">দেখবার বস্তুটি নয়, যে দেখে সেই মানুষটি। এই
রহস্য আপনি আপনার ইয়ত্তা পাচ্ছে না; হাজার হাজার অভিজ্ঞতার ভিতর দিয়ে আপনাকে দেখতে
চেষ্টা করছে। যা কিছু ঘটছে এবং যা - কিছু ঘটতে পারে, সমস্তর ভিতর দিয়ে নিজেকে
বাজিয়ে দেখছে। এই - যে আমার এক আমি, এ বহুর মধ্যে দিয়ে চঞ্চলে চঞ্চলে নিজেকে নিত্য
উপলব্ধি করতে থাকে। বহুর সঙ্গে মানুষের সেই একের মিলনজাত রসের উপলব্ধিই হচ্ছে
সাহিত্যের সামগ্রী। অর্থাৎ, দৃষ্ট বস্তু নয়, দ্রষ্টা আমিই তার লক্ষ্য।</span>…<span style="font-family: SolaimanLipi;">।(জাপান যাত্রা)</span>”<span style="font-family: SolaimanLipi;"> -সেই কবেই তো রবীন্দ্রনাথ শুনিয়ে গেলেন
বিযুক্তির খেলা; নতুন কবিতা লিখতে চেয়েছিলেন রবীন্দ্রনাথ? আমি সর্বস্বতা থেকে বেরিয়ে
এসে ব্যক্তিত্ব বিলোপনই কি ছিল তার সহজ অনুপমে? নাকি সেলফ অবসারভিং-এর দিকে আঁকা
হল তার শেষ প্রচ্ছদের কবিতা! উপনিষদের দ্রষ্টা পাখিকে নিয়ে তিনি আসতে চাইলেন
দর্শনে, বিষয় বস্তুর বাইরে বিন্যাসের বাইরে
অথবা সেই অসনাক্ত রহস্যে, যাকে কবি খুঁজছে, চৈতন্যে মেশাতে চাইছে পাঠক । ধরা যাক খেড়ো চালের ওপর কোকিল দেখলাম শালিক
দেখলাম, যুক্তির জন্ম হল ধারনার জন্ম হল সমগ্রতার জন্ম হল,অথচ স্পষ্ট দেখতে পেলাম
কেউ পথ দেখাচ্ছে শুরুর দিকে কেউ আয়নামহলে দেখাচ্ছে যোগমগ্ন প্রলাপগুলি,পাখি তো
নেই-এই জগতগ্রন্থির মাঝে কেবল কিছু ওড়ার দাগ কেবল কিছু হাঁটার ভঙ্গি যা সব জরিপ সব
রঙ থেকে তুলে আনছে কবিতার আলোয়ান।কুরোসাওয়ার সেই ড্রিম ছবিটার কথা মনে পড়ে যাচ্ছে
যেখানে ভ্যান ঘগের প্রদর্শিত ছবি দেখতে দেখতে দর্শকটি ক্রমশ ছবির ভেতরে ঢুকে পড়ছে
প্রতিকল্প হিসেবে, যেখানে আমরা এক প্রিডমিন্যান্ট রিফ্লেকটিভ টোন লক্ষ্য করছি
অন্তর্বস্তুর দিকে, এসেন্স অফ মিথে। কালেকটিভ আনকনসাসে। আমাদের থাকা এবং ফিরে
যাওয়া আসলে একটা উচ্চারিত পরিক্রমা যার কোনো সাক্ষী নেই ,সেজে গুজে অপেক্ষা নেই,
কেবল একটা অতসী আঁধিয়ার ভেতর একটি পথ একটি ডিহি-মায়ার উপর সে কেবল টলমল করবে। কী
খুঁজছি? এই অকূলবিস্তীর্ণ কোহেরেন্সে এই সুদূরিম ডাকের মধ্যে ঠিক কিসের নির্মাণ?
যাত্রার কথা কি জীবনানন্দ বলেননি? যাত্রার কথা কি এলিয়ট বলেননি? জীবনের আর্তির
প্রেক্ষিতে এলিয়ট তো জীবনানন্দের পুনরাবৃত্তিময়তার থেকেও এগিয়ে ছিলেন আরও কিছুটা।
এটারনাল রির্টানের কথা! সেও তো বলা হয়ে গেছে কুন্দেরার আত্মবীক্ষনে। তবে নতুন
কোথায়? কোথায় অসুস্থতা গাঢ হয়ে অনুমোদন করছে আগমনকে! <o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;"> আসলে অনশ্বর বলে কবিতাই কিছু নেই,সব
কবিতাই আদতে নতুন,গুটিপোকার মত সে তার পোশাকের মধ্যেই ঘর বাঁধছে, পোশাকের মধ্যেই
তার শব্দস্ফটিক নিয়ে গুটি গুটি এগিয়ে চলেছে পশমের
অজানা তত্ত্বে।কবি তিলে তিলে গড়ে তুলছেন তার মনোভঙ্গিটি যা প্রচণ্ডভাবে চেনা ঘর থেকে টাঙাবার হুক থেকে
বাতিদান থেকে উদ্ভুত, যা রিয়েলিটি থেকে উন্মীলিত অথচ সে তার অর্জিত দরজা থেকে
লুকিয়ে খুঁজছে এলিভেশন, ধ্যানমগ্নতা। কবির বাস্তব জীবনআলেখ্য থেকে খননের দরজা খুলে
বেঁকিয়ে চুরিয়ে ঢুকে পড়ছে কোনো এক অন্তর্গূঢ আলোকযাত্রায়।যা ব্যক্তিগত তাই তো
স্মৃতি আর যা স্মৃতি তাতেই তো শব্দের আনন্দযাত্রা, সেখানে আর ফেরা হয় না , কবিও
বোধ হয় সাধনা করেনা সেই ফেরার।অথবা কবি জানেই না তার অনুসন্ধানের বাইরে রয়ে গেল এই
একান্নবর্তী বর্হিলোক এই টিনের সুটকেশ এই ঋতুর লাফ , ক্যালেন্ডারের খাঁজে খাঁজ়ে
গুঁজে রাখা ঘর বিষয়ক অনুশীলন অর্থাৎ এই থাকাটূকু যা তাকে দ্বিতীয় পৃথিবীর দিকে
গৃহনিষিক্ত আরণ্যকের বিন্যাস দেবে, কবি বিচ্ছিন্ন নয় সে কেবল মুখ ভেঙচে আলাদা
থাকার কথা বলে, দেখায় না তার ঘর ফিরতি জলের গন্ধ তার চলতি আমির ছাঁচটাকে আর আমিহীন
স্ববিরোধেই যেন তার অভিনিবেশের প্রারম্ভ। এই যে সারাদিন বৃষ্টি সে তো কবিও জানে ,
জানে প্রতিটি ঝরে পড়ার অভ্যেস অথচ স্বীকার করবে না , আর অস্বীকৃত হতে হতেই
বাস্পায়নের মত বিশেষ করবে যা বিদ্যমান , যেন বৃষ্টির সাথে বৃষ্টি বৃষ্টি খেলা ,
বৃষ্টি তার কাছে কখনও অভাব কখনও বা পরিত্রান, যেন আরও বেশি করে জল হয়ে উঠছে জলের
কোলাহল; মহৎ ভাষা বলে কিছু হয় কিনা জানিনা তবে মহৎ স্তব্ধতা বলে অবশ্যই সিঁড়িভাঙা
এক অপ্রবাহ আছে যা শব্দের শরীর থেকে তার গর্ভবাসের দিকেই ক্রমাগত দ্বিধান্বিত হয়।
যেমন বৃষ্টি শব্দটাকে যদি টুকরো টুকরো করে দিই তাকে আর কাহিনী হতে না দিয়ে ডেকে
নিই ভেতরবাড়ির দিকে এই যে কবিতার বীজ এই
যে দু এক পশলা শব্দ তার ভেতরেও কি দু চারটে লাল মাছ নীল মাছ ভাসিয়ে দেওয়া যাবে
না!দু চারটে জল কেউ কেউ কুড়িয়েও নেবে দু চারটে বেপরোয়া অক্ষরের ঠোঁট।বৃষ্টি খুললেই
মনে হবে মেঘের কথা,মেঘ খুললেই সাংকেতিক হরফ, কবি হয়ে উঠবে বেভুল,অসংখ্য থেকে
সংক্রামিত হবে মুদ্রিত শব্দটি, খুলে যাবে অনন্ত জানলা। এই থাকা এই আত্মময় জাগরন
বেদখল হয়ে যাবে কবিতার পলিমাটিতে</span>……<span style="font-family: SolaimanLipi;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
“<span style="font-family: SolaimanLipi;">এখন চোখ খোলা আর
বন্ধ করার মাঝেই ও দেখে ফ্যালে এ জন্ম<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;">পরজন্ম-গতজন্মের
সব বৃষ্টির দাগ। দূরে, এক ফেরিঘাট</span>……<span style="font-family: SolaimanLipi;">সেখানে দারুন<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;">সব
নৌকো পাল তুলে চলেছে এগিয়ে।<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;">কিছু
কিছু বৃষ্টি এ জন্মেও এসে পড়ে আমার চশমায়<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;"> </span>……”(<span style="font-family: SolaimanLipi;"> নিমাই বন্দোপাধ্যায়)<o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;"> স্পষ্ট টের পাচ্ছি জলের
দ্বিতীয়তা নেই অথচ জলের দিকেই কবি খুলছেন তার শুকনো পোশাক।শব্দ থেকে পৌঁছে যাচ্ছি
ব্রম্ভে। বিশ্বাসে। যেন যাওয়ার ছিল কোথায় অথচ ইগলু থেকে এক নিরাপত্তাহীন অনধিগম্যে
ছুঁড়ে দেওয়া হল গোছানো ধারাবিবরনী । শেষতম পুঁজি নিয়ে কবি এলোমেলো করে দিচ্ছেন
প্রতিটা আবহমানিক সৌজন্য; বারবার হলুদকার্ড দেখাচ্ছেন অনায়াসকে, সেই ধারন কে যে ঘর
বাঁধতে চায়। আসলে ফিরিয়াও যে ফিরিয়া আসিতে চায়না কবিতার একটি শব্দও,ভূমিষ্ঠ হয়েই
সে তৃণ অবধি আকর ছড়িয়ে দেয় মুক্তির।সে তো নিজেকেই সর্জন ,পরিধিগুলোকে নিভিয়ে ফেলে
কেন্দ্রগুলোকে প্রস্তাবিত করা। সেখানে শব্দ ব্রম্ভ। শব্দ বিশ্বাস।</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> শব্দ বোধি, খোঁজবার খেলা, এক অজ্ঞেয়ে আক্রান্ত
হওয়ার খেলা, জুড়তে জুড়তে তেতাল্লিশে এসে
দেখে এতোদিন যা ছিল তা আসলে না হওয়ার মধ্যে ছিল, তাকে কেউ স্বীকারই করে নি কিম্বা
সেই শীতকথার ভেতর তার নিঃসঙ্গ আমসত্ত্ব বিছিয়ে বাজনাহীন ফকিরিকে তুলতে গেছে। কিছুই
মনে পড়ে না, কত সহজভাবে চোখ বন্ধ হয়, তণ্ডুল ফেলে দাঁড়িয়ে দাঁড়িয়ে শব্দ ডুবতে থাকে
জল চুরির লবনে , একমাত্র শব্দই আসে নিটোল অনুপস্থিতি হয়ে প্রতিটি প্রত্যাহারকে
নিভৃতি করে চলে যায় দূরে, পাঁজরের হাড়ের
কাছাকাছি, ফুসফুস ছাড়া যেখানে আর কোন বিকল্প জীবন
নেই, এ নিয়েই ঘনিয়ে ওঠা , কবিতার পাশাপাশি বসে থাকে এমনই এক ভেজা সাইকেল যে হাঁটতে হাঁটতে ফুটে ওঠে ইশারার
দিকে। নির্বিকার ঝাপটানির দিকে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">শ্রেষ্ঠ কবিতা ঠিক কি!
প্রাচীনতম সাহিত্যের দিকে চোখ ফেরালেই দেখা যাবে প্লেটো হোরেস ডিমেট্রিয়াস বা
লঙ্গাইনাসে মত তাবৎ ব্যাক্তিত্ব কবিতাকে সে যুগেই অন্তক্ষন থেকে মুক্তি দিয়েছেন
অফুরন্তে। সীমাবদ্ধতা থেকে উপ্ত করেছেন সম্ভাব্যতা; হয়তো অনেকেই লঙ্গাইনাসকে
স্বীকার করে নেন থিওরি অফ ইমাজিনেশানের জনক হিসেবে যখন তিনি বলেন</span>”<span style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> </span><span style="font-family: 'Bookman Old Style', serif;">the magic of literature is not the sum of
its ingredients… something over and aabove the figures and artifices. Here must
be an intimate marriage of form and matter, and there must be the glow of
personality</span>”<span style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">।
অর্থাৎ আধার এবং আধেয়কে মেলাতে হবে এবং এই পারস্পরিক অবজেকটিভ কোরিলেটিভ থেকেই গড়ে
উঠবে শ্রেষ্ঠ কবিতাটি।এই বিষয়াশ্রয়তা ক্রমপ্রলম্বিত হয়েই কি রবীন্দ্রনাথের ছবিঘর
কিম্বা জীবনানন্দের আকীর্ণ মৃত্যুচেতনার অনুধ্যাননা! দিনলিপি থেকে ধূলোর সংসার থেকে পাঠকের
শ্রুতিসিদ্ধি করছেন তারও পরবর্তী কবিরা।পাশ্চাত্যেও যেন এই একই ছবি, পুনরাবৃত্তির
আর্দ্রতায় পাঠকচৈতন্যকে ভেজানোর কাব্যঐতিহ্য। এজরা পাউণ্ডের নেগেটিভ ক্যাপাবেলিটি
কিম্বা এলিয়টের ইউনাইটেড সেনসিবিলিটও একই খণ্ড লিরিকের সাক্ষ্য দেয়।প্রিয়তম পথের
থেকেই একই স্বপ্নফেরীর। তবে কি শ্রেষ্ঠ কবিতাটি লেখা হয়ে গেছে? আসলে শ্রেষ্ঠ কবিতা
বলে কিছু নেই। </span><span style="font-family: SolaimanLipi;">কবিতা হল শব্দের
স্বভাব। অনেকটা সেই আসবাবহীন খোয়াবসংগীতের ভেতর ছাপছোপহীন ঘুঙুরের মত। পায়ে নুপুর
আটকে যে বেজে ওঠে সে বাজনায় আছে ধারাবাহিকতা
সে বাজনায় নেই আস্পর্ধা, সে বাজনায় নেই স্বর তৈরী করা , সে কেবল সর্তক করছে
পরিমিত করছে, সিঁড়ি বেয়ে ছাদে উঠে আসার কথা বলছে না, গলানো সপ্তর্ষির দিকে খুব বড়
একটা আকাশ শিকার করার কথা বলছে না , </span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">আমি কেবল নিত্য জীবন থেকে বাসনা থেকে অনিত্য ছোটাছুটি নিলাম
আর তাকে কিছু সিঞ্চিত মনপাখি দিলাম কিছু জীবনফসল দিলাম, কেবল আধার এবং আধেয়ের
প্রতিক্রিয়ায় গড়ে উঠল শ্রেষ্ঠ কবিতাটি! না তা উত্তাপ পেলো না, তা আসঙ্গ হলোনা।
শব্দকে মুক্ত করতে হবে। সজ্ঞায়িত</span><span style="font-family: SolaimanLipi;"> কলকবজা
ফেলে দিয়ে ঝুমঝুমির ভেতর কবি খুঁজবে তাঁর একূল ওকূল তাঁর নথিপত্র তাঁর পূর্ণতার
সংজ্ঞা!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;"> অজস্র
রচনা, অজস্র ঋতু, অজস্র মানুষ </span>–<span style="font-family: SolaimanLipi;">এই অজস্রতা এই বিচ্ছিন্নতাই কবির সাধনা।কোথায়
ফুটে ওঠে কবিতাটি! এই বনানী এই বিভার মধ্য দিয়েই তো চলেছি বাতাসনির্ভর হয়ে
জলনির্ভর হয়ে; আসা যাওয়ার পথে কত কিছু! কত ঘরে ফেরার আলো, কত অরক্ষনীয়া অশ্রুত
অন্ধকার,সীমাকে দেখিয়ে দেখিয়ে প্রচ্ছায়ায় মিশে যাওয়া নিঁখোজ অন্তগমন;কাছে কে?
ভীড়ের হৃদয় ছেড়ে কে সহাবস্থানে! কেবল পেরোই! শব্দ থেকে চিত্র থেকে মেঘাবরণ রসের খোঁজে
ফিরে দেখতে চাই অচেতনার রসায়ণ; সে ঠিক কোথায়? কত্দূর গেছে? ঘুমিয়ে পড়ার মত সেও কি
আকাশের সাথে মিশে যাবে, আকাশের রং নেবে? নাকি মানবমানবীর পাশে এসে বালিশ বদল করবে
দীর্ঘময় একটা কৃষ্ণপথ! সব চলার ভেতর আমাদের এই স্বল্প বেজে ওঠা,বীতভাষ মহাকালের
ভগ্নাংশ কুড়িয়ে পেরিয়ে আসা শাস্ত্রীয় স্বীকারোক্তির কাছে।একে কি অতিক্রম বলে? মানে
এই বাহিরের আকাশ হতে ভেতরের অন্তরীক্ষ! এই জাগরনের ভেতর এই ধূলাউড়ির ভেতর এই যে
হাটখোলা মেঘমায়া, সুনীল প্রান্তিকের ভেতর এই যে একজোড়া আদানপ্রদান ধরা যাক সে হেসে
উঠল কবিতা নামে; এবার এখান থেকে কোথায় যাবেন? প্রত্যাখানের আলোচনায় নাকি
নন্দনতত্ত্বে!কবিতার সাথে সাথে শুরু হয়ে গেল কবিতার অনুবর্তণ, ইমপসিবল অরিজিনালের
কাছে তাঁর স্বজ্ঞার জবাবদিহি, তার প্লাজমের পরিসংখ্যান গোনা আর আমরা সুতিকাগৃহের
থেকে স্মৃতিকে ভাসিয়ে দিলাম অসার সেজে ওঠার দিকে।তাগিদ, উপাদান,মনঃসমীক্ষা প্রায়
সবকিছু নিয়েই বিক্রেতা এলো কবিতা কিনতে,কেউ প্রশ্ন করল না , কারুকে প্রশ্ন করা হলনা
কারন সেখানে কবি নেই সে কেবল দ্রষ্টার পেছন পেছন শুঁড় দোলায় পোড়াঘরের ছবির
প্রত্যাশায়,সে বীজগণিত নিয়ে কথা বলে বিযুক্তি ছেড়ে, সে বিশ্লেষণ করে অর্ঘ্যের থালা
নিয়ে সে বিষয় করে না ফুলের ইশারার। অথচ
একটা সহজিয়া অস্বীকারকে যদি আমরা মনোজগতের পাথুরে জমিতে সংক্রামিত করতে পারি, কান
পেতে থাকি একটা শায়িত অলক্ষিতের দিকে আর শোনার চেষ্টা করি জননক্ষম বিভাজনের, তবে
কি আমায় টান দেবে জুঁই চাঁপার মত কেবল কিছু সহজ সাজের গল্প? একটা অ্যাবসুলিউট
ইন্টোরেগেশন! একটা বিকল্পের পরিবৃত্তি!খসে পড়া শব্দ তার অনুচ্চারনের ঘাড় উঁচু করে
বলবে এই নির্মল জন্মের আগে শেষ মদ নিয়ে আমিই এসেছি নিরঞ্জনের নেশায় -দ্বিতীয়ার
নির্মাণে!!....যতবারই শ্যাওলা জড়িয়ে ফিরে আসছি ছককাটা সংকল্পের দিকে ততবারই কবিতা
আমাকে দখল করছে, রক্তের মধ্যে মিশিয়ে দিচ্ছে সাত সাতটা রং। কবিতায় যুক্তি নিয়ে
ঘনিয়ে ওঠা যায় বলে মনে হয়না, গোনা যায় না আরোহণের আলো,ধরা যায়না অবরোহনের আরবী
ঘোড়া। শব্দের কাছে এসে প্রশ্ন করা যেতে পারে আঁধার কত? গৃহসম থেকে কবি কেবল টানা
ছুটি নিতে পারে <span class="commentbody">ভ্রমনের দিকে কেবল একটা অশ্রাব্যের
দিকে।এই আঁধার প্রতারক নয়, এই আঁধার প্রার্থণার যা গুটি ভেঙে নিয়ে যাবে আকাশগঙ্গার
দিকে; এই যে কুঁড়ি ,তার পোশাক তার চোখ ,বিবিধ জাড্যে মোড়া তার প্রতিটা সাংখ্যিক
দীর্ঘতা সেও আসলে ফুলের কাছেই নিয়ে চলেছে তার অপ্রমাণ। ওই যে সুন্দর, চোখ টিপে
হাসল , আসলে সে নিয়মতন্ত্রের কয়েকটি পাখির দিকে ছুড়ে দিল আরও কিছুক্ষণ থাকা আরও
কিছুটা অনন্ত মুক্তির নিশ্চয়তা।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> নতুনকে দেখতে হলে নতুনের মুখোমুখি হতে হয়।
নতুনকে পেরোতে হয়</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> শব্দের ভ্রমিল নিরাপত্তা ছেড়ে। <span lang="BN">বিষয় নয়, অপ্রত্যক্ষিত বাস্তবকে
সেখানে নিয়ে যেতে হবে বিশেষ স্বনে, দেখার আনন্দে। </span></span><span style="font-family: SolaimanLipi;">আতুড়ের ঝুলকালি মাখা যে কল্পমূর্তিটা প্রতিদিনের
তাকেই ছিন্নভিন্ন করবে কবি,বহুধা মৌলের ভেতর খুঁজবে তৃতীয় মৌলটি।দৃশ্য হল আসলে
কবিতার জন্মের পূর্বভাগ,যা জন্মের পরই প্রকৃত কবির হাতে খন্ডিত হবে, কিন্তু এই
বিভাজন কেবল সামগ্রিকতায় বন্দী থাকলে কবিতার মুক্তি অসম্ভব; বেরোনোর দরজা খোঁজার
আগে সত্যানুসন্ধানের আগে চিত্রকরের মত কবিকেও খুঁজে নিতে হবে বস্তুজগতের ছলাকলা আর
তাকে অনি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">র্ণয়ে
অসংখ্যে অনুদিত করে নিতে হবে। বুনিয়াদি কোলাহলের ভেতরেই সাজিয়ে নিতে হবে <span lang="BN">ছোট ছোট ছায়ার বীক্ষন আর ছায়াহীন
দাহ নিয়ে খেলতে বসবে কবি; ধরা যাক নদী মানে ছলাৎ ছলাৎ.. অথচ নদী তো সেখানে নদীর একার নয়, নদী জলেরও , নীল নীল
প্যাস্টেলে বুলিয়ে দিলেই নদী হেসে উঠবে সুস্মিত চোখে আবার স্থিতপ্রজ্ঞ ঢেউগুলোকে
দেখেই তার পাবে তৃষ্ণা সে তখন অভিমানের রং। শীত শীত হাওয়ার কাছে নদী যা
সমুদ্রপাখির কাছে নদী তো তা নয়। কখনও ছিটকে পড়ল কখনও ঘন হয়ে যেতে যেতে ডুবিয়ে দিল।
বস্তুগত সমস্ত দৃশ্যর মধ্যেই এমন বহুধা সিঁড়ি আছে যা প্রকৃত কবি ছাড়া আর কারোও
যাওয়া হয়ে ওঠে না। কবিতা তো এই দৃশ্যকল্পের
মধ্যেই অন্তহীন দৃশ্যের দাপাদাপি, কোন কোন দৃশ্য তার জন্মান্ধ দণ্ডাজ্ঞা ফেলে কবির
লুকোনো হাতগুলিকে কেবল আঁকড়ে ধরে। তারপর? ওই যে নবান্নের গন্ধে ভরে ওঠে হাতের
গন্তব্য আর </span>গন্তব্য ছুঁয়ে দিয়ে একা হয়ে যায় শব্দ।যতই সে ছড়িয়ে যেতে থাকবে
ততই সে অনুপম , উপহার দেবে অস্ফুট তিতিক্ষা। ঠিক এখান থেকে শব্দকে আর প্রত্যক্ষ
করতে পারব না,</span><span class="defaultmessage"><span style="font-family: SolaimanLipi;"> চিহ্নিত করতে পারব
না তাকে কারন সে তখন এক অপরীকরনের মুখোমুখি দাঁড়িয়ে, যুক্তি ও আবেগ থেকে ছিটকে
গেছে সৃজনের অধিকার নিয়ে।এখান থেকেই কবিতা একটা মন্ত্রগুপ্তি, একটা মাঝারি উচ্চতার
ঘরের অন্ধকার, একটা দারুন জৈব গন্ধ কিম্বা একটা পেলব ব্যথার মত গ্রহন ছেড়ে নির্দেশ
ছেড়ে মিশে যাচ্ছে আরও এক অগম্য শূণ্যতায়।প্রকৃত
কবিতা এবার বিশুদ্ধ। চারপুরুষের দোতারা নিয়ে সে এবার বিবর্জিত হতে এসেছে। তাকে আর
সংকল্পিত করা যাবে না। কবি ফিরে গেলেন নেশাগ্রস্ত তর্পণে, তীব্র হুইসেলে বাজিয়ে
গেলেন ফেরার কথা আর দরজার এপারে ছেড়ে গেলেন পাঠককে যার হাতে এখন সেই অস্পষ্ট
কপাটগুলো খোলার খেলা যেখান থেকে কবি নিজেও জানলেন না ঠিক কতদূর চলে এলেন তিনি
পাঠকও জানবে না আরও কতদূর যেতে হবে একটি
প্রকৃত কবিতার খোঁজে। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span class="defaultmessage"><span style="font-family: 'Bookman Old Style', serif;">Nothing happens, Nobody comes, Nobody goes. It is awful</span>—</span><span class="defaultmessage"><span style="font-family: SolaimanLipi;">ওয়েটিং ফর গোদতের
ভবঘুরে ভ্লাদিমির আর এস্ত্রাগনের মত এ খোঁজ এ অপেক্ষা যেন কোনো এক ইনোসেন্স
সাফারিংসের মধ্যেই মধুর হয়ে থাকে। </span></span><span style="font-family: SolaimanLipi;">শব্দকে
পেছনে ঠেলে দিয়ে কবিতার এই চোর চোর বুড়ি
বুড়ি থেকে তৃতীয় পৃথিবীর দিকে হেঁটে যেতে যেতে মনে হয় চুরি হবার মত কোন বিষাদই বোধ হয় কবির নেই;একটু হাওয়া দিতেই
একটু গুঁড়ো জল দিতেই প্রকৃত নিয়ন্ত্রনরেখা পেরিয়ে যায় আমাদের সব নাগাল -বিস্তর সব
ছোটাছুটি।ঠিক যেন হলুদ আর কালো রং নিয়ে কেউ আসে হাত ধরে স্থায়ী বনপর্বে নিয়ে যেতে,যেখানে
নিঁখুত সেজেছে নিরাময়ের কথা।সব নিরাময়ই আসলে অসুখের নিরাভরনে আসে; কবিতা তো নিরাময়
,যে খুঁজে পেতে চাইছে সেই অসুখকে যা দেরাজ আলমারী থেকে টেনে এনেছেন কবি যা ঘুম
থেকে উঠেই উৎসের দিকে ছুঁড়ে দিয়েছেন কবি। <o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;">বলেছি,
এভাবে নয়, দৃশ্যের নিকটে এনে দিয়ে<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;">সকলে
বিদায় নাও; পিপাসার্ত তুলি আছে হাতে,<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;">চিত্রণ
সফল হ</span>’<span style="font-family: SolaimanLipi;">লে শুনে নিও যুগল ঘোষণা।<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" style="text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi;">অথবা
কেবল তুমি লিপ্ত হ</span>’<span style="font-family: SolaimanLipi;">লে সমাধান হয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span class="defaultmessage"><span style="font-family: SolaimanLipi;">একটি বিশুদ্ধ কবিতার কাছে এর চেয়ে বেশী কি চাইবে
কবি? এই দৃশ্যের ভেতর ছায়ার ভেতরই তো তাকে রেখে যাওয়া হয়েছে প্রচ্ছায়া নির্মানে,আত্মময়
উত্তরাধিকার নির্মানে।</span></span><span style="font-family: SolaimanLipi;"> প্রচুর
শিশুতরু দিয়ে সাজিয়ে রাখা বিশুদ্ধ প্রবাহমানে মাঝে মাঝে এসে দাঁড়াই<span class="defaultmessage"> </span>কয়েকটা
স্বরের টূকরো নিয়ে শব্দের টূকরো নিয়ে আলোর টুকরো নিয়ে অসনাক্তের টুকরো নিয়ে।
চেতনার ম্যাগেট নিয়ে।এসে দাঁড়াই সুপরিকল্পিত সুচিন্তিত মানুষের ভীড়ে, সমর্পিত
চামড়ার ধৈবতে, এরা আসলে আমাকে নক্ষত্র দেখায়, চেনায় পূর্নতার দিকে ঝরে যাওয়া
ফুলটির সুলভ দোলা; স্মৃতি নামের টিলায় দাগ দিয়ে দিয়ে বেরিয়ে পড়ি আসঙ্গ অফুরন্তে।
আমার বেড়ে ওঠার ধরনটা পাশ ফিরে শোয় আমার বেড়ে ওঠার ধরনটা নির্দেশহীন ডাল নাড়াতে
ওঠে ত্রিমাত্রিক সিঁড়ীঘরের মত, পৃথিবী খুলে খুলে কিভাবে যে লাফ দিই বৃষ্টিদেশে
কীভাবে যে দাঁত দিয়ে চেপে ধরি উদাসী হাওয়ার খুনসুটি তা বোঝাই দায়, হেঁটে যাওয়ার
মানসতা নিয়ে আমাকে প্রত্যক্ষ করছে সে, মন্থন করছে,নাগাড়ে যেতে যেতে জানতেই পারি না
সম্ভাবনার ভেতর আবহমানকে ছুঁয়েছি কখন! আবহমান থেকে ফিরে আসছি প্রবাহমানে; ফল দিতে
শুরু করছে আমার অনন্তকালীন গাছ নাকি গাছের আগেই ফুল সেজে দিচ্ছি বাগান খুঁজতে
গিয়ে! কখন গড়িয়ে নেমেছি চাকার বাতাস ধরে! কেবল ক্যানভাসময় হেঁটে এসে দেখি কি
গভীরভাবে প্রতিবেশী স্বাস্থ্য লেগে আছে আমারই গৃহহীণ প্রতিবেদনে। </span>……<span style="font-family: SolaimanLipi;">সেই কি কবিতা? হঠাৎ একদিন চিত হয়ে পড়ে যেতেই
নদীটির কোরাস হয়ে গেল? তামাম পৃথিবীভূমি থেকে গাছের জগৎ নিয়ে বাজতে বাজতে উঠে এল
স্বাক্ষরহীন বন্দিশে! শব্দরা ফিরবে না, কাঁধে হাত রেখে বলবে না এই মায়াক্রসিং এই
আছি;সে যে স্মরনযোগ্যতার বাইরে, বিন্যাসের বাইরে, ফেরার বাইরে; ঢাকনা ফুটো করে সে
কেবল অবাধ্যই হয়েছে অসম্পূর্ণতার দিকে। এই ধেনুবর্ণের জগতে কবিতা আজও আমার কাছে
পাখির ডাকের মতই রয়ে গেল অস্পষ্ট, কোলাহলে কয়েকটা স্বাপ্নিকের স্বরই কেবল আত্মীয়তা
নিয়ে থাকল দাঁড়িয়ে । কেন যে লিখি কেন যে
কবিতার দিকে চলে যাই দেউড়ি পেরিয়ে তার সুস্পষ্টতা আজও প্রকারে ইঙ্গিতে আড়ালেই রয়ে গেছে, চেপে ধরতেই
হবে সংক্রামিত হতেই হবে এমন কোন মুকুলিত
উচ্চারণেরও যে প্রয়োজন বোধ করেছি তেমনটাও নয়। আসলে একটা বিস্ময়ের অপ্রাকৃত
দিয়ালীপোকা সর্বত্রই চেনা হয়ে আছে,ভেসে যেতে যেতে কেবল ঘুমের ভেতর ঢুকে পড়ছে আর
বৃষ্টির ধানাইপানাই নিয়ে তৈরী করছে শব্দের কুশলতা কিম্বা হিমগহন ফাগ ছুঁড়ে দিচ্ছে
সেই উড়ে যাওয়ার দিকে। প্রেমসঞ্জাত কোন আনুভূমিক গাঢ়তায় নয়,সমধানে পৌঁছোনো নয়,তাকে
তো খুঁজে চলেছি চলনসারি স্পন্দনে, চুঁইয়ে পড়া রঙে, বিধুবনে ,জীবনের অন্যান্যে</span>……<span style="font-family: SolaimanLipi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span class="defaultmessage"><span style="font-family: SolaimanLipi;">*****************************************************<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</span>anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-41284041871983005072012-07-30T20:03:00.000-07:002012-07-30T20:03:07.391-07:0062nD pOsT : কবিতার টসটসে বোতল / নবেন্দু বিকাশ রায়<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">আমি ছোট বয়স
থেকেই যাকে বলে এঁচড়ে পাকা। যে সময়ে আমার রূপকথা পড়ার কথা ছিল সেই বয়সে আমি
পড়েছিলাম রাজর্ষি। কিছু করার নেই। দাদু বাংলার শিক্ষক হবার সুবাদে, মধ্যবিত্ত ও
শিক্ষিত বাঙালীর স্টেটাস সিম্বল রবীন্দ্র রচনাবলী আমাদের বাড়িতে জ্বলজ্বল করে
টাঙানো থাকত। ভাবখানা এই যে আমায় পড়ুন নইলে পিছিয়ে পড়ুন। অবশ্য রাজর্ষি দিয়ে রবি
ঠাকুর পড়া শুরু হয়নি আমার। প্রথমে এসেছিল গল্পগুচ্ছের কিছু গল্প যেমন যতদূর মনে
পড়ছে কঙ্কাল, ঘাটের কথা এগুলো</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">প্রথমে রাজর্ষি পড়ে আমার একদম ভালো লাগেনি। শুধু একটা সংলাপ
গেঁথে রইল। “এত রক্ত কেন”? সেই বয়সে বোঝার কথা ছিল না, বুঝিওনি তবু মনে হত, এই
বাক্যটায় কি যেন একটা জাদু</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">পরে, মানে যখন ক্লাস সিক্স বা সেভেন তখন আবার রাজর্ষি পড়ি এবং
কি আশ্চর্য তখনও এই বাক্যটায় আমি আটকে রইলাম। এই এমন এক কথা যা শুনতে ভালো লাগে,
পড়তে ভালো লাগে। কথাটা বাচ্যার্থ ও ভাবার্থ দুই পেরিয়েও কোথাও গিয়ে টিঁকে থাকে। এখনো
লাইনটার বিদ্যুচ্চমক আমার কাছ থেকে হারিয়ে যায়নি। </span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কবিতা লেখা শুরু তার কিছু আগে। ক্লাস ফোরে। কেন লিখেছিলাম প্রথম কবিতাটি,
কেন ভালবেসে পড়তাম সুকান্ত এবং নীরেন্দ্রনাথ তার কোন যুক্তিগ্রাহ্য ব্যাখ্যা আমার
কাছে নেই। শুধু এইটুকু বলতে পারি, আমার পাশের বাড়ির সাগরিকা ছিল আমার প্রথম
পাঠিকা। একটা লম্বা-চওড়া ডাইরি কোথা থেকে যেন হাতিয়েছিলাম। কবিতা লেখার পাশাপাশি
প্রচুর গল্পও লিখতাম তখন। অ্যাডভেঞ্চার আর গোয়েন্দা।</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">এইভাবে অর্থা</span><span lang="BN" style="font-family: 'Siyam Rupali';">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"> ৯৯ শতাংশ বাঙালি কবির মতোই
আমার লেখালেখি শুরু হয়েছিল। যদিও শুরু হওয়াটা কোন বিষয় নয়। বিষয় হতে পারে হয়ে
ওঠাটা। কবিতা চোখে কানে লেগে থাকার একটা ঘোর থাকে। এই ঘোরটা যতদূর মনে হয় নিজেকে
আবিষ্কারের। মফস্বলের রাস্তা দিয়ে সাইকেল চালানো আসলে একটা ঋতু। এই একটা ঠাণ্ডা আর
অন্ধকারঘন রাস্তায় যেতে যেতে বারবার ভেতরে চোখ চলে যায়, আটকে থাকে। শুধু কবিতার
আকারের শব্দবিন্যাসটা নয়, তার </span><span style="font-family: Vrinda;">being and becoming<span lang="BN">টাই কবিতা। </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">প্রশ্নটা একটু দূরে গিয়ে কমিউনিকেশনের হয়ে যায়। </span><span style="font-family: Vrinda;">Textual communication, <span lang="BN">ভাবখানা এইরকম যে, আমার কথা যদি তুমি বুঝতে না পারো তাহলে বোঝানরও কোন দায়
নেই আমার। প্রত্যেকবার প্রেম করার সময় একটা দীর্ঘ কবিতার কথা ভাবতে ইচ্ছে করে
আমার, যে কবিতাটা আমি কখনো লিখে উঠবো না কারণ কবিতাটা তো অলরেডি লেখাই হচ্ছে।
আমাদের পারস্পরিক ছানাছানির মধ্যে। তাহলে আমি লেখায় বাঁচব আমার মত করে। এটা হয়ত
অভিমান। কিন্তু বড় মোহময় সে অভিমান।</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">“প্রপঞ্চ
ইত্যাদির কথা হয়</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">একটা মোম থেকে
গলে যাচ্ছে মোমের ছায়াটুকু”<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কবিতায় দুই, </span><span style="font-family: Vrinda;">Observation
<span lang="BN">আর </span>Obsession</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">ফলে যেকোনমুহূর্তই সাংঘাতিকভাবে ব্যক্তিগত। তাহলে আমার
ব্যক্তিগতকে কি আমি কবিতার অছিলায় শেয়ার করতে চাইছি। একদমই তা নয়। আমি লেখাটায়
একটা আমি বানাতে চাইছি। ধরো, সে আমির কাঁধে একটা ঞ অথবা ইস্তানবুল। একজন কবিকে যদি
তার কবিতার ভেতর বাঁচতে বলা হয় তাহলে তো তার জীবন আর কবিতা গুলিয়ে যেতেই পারে। তার
</span><span style="font-family: Vrinda;">Cerebral Exercise<span lang="BN">টাই সর্বস্ব। <o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">“আমাদের
দূরত্ব ক্রমেই বেড়ে চলেছে ; একথা বলতে তুমি যা ভেবেছো এমনকি ১২০ জনপদের
বাসিন্দারাও ভাবেনি । ১২০ জনপদে যে ৩৬০ খানাই ঘর থাকবে তাতে আর আশ্চর্য কি । আমি
তো এখনো ভাবি কারোর নিশ্চয়ই চোখের লোয়ারকেসে গোয়েন্দা যাচ্ছেন । গোয়েন্দা পাইপ
খাচ্ছেন । একটানা বুঝিয়ে যাচ্ছেন জল ও বৃষ্টির পার্থক্য”</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">এটা বলার সময় আমি কিছু আড়াল করে চলেছি। একটা আইডিয়া যদি বৃত্তাকার হয়
তাহলে তার ক্রমশ সরে সরে যাওয়া একটা ঝাপসা বলয় তৈরি করে। আমি থেকে তুমি, তুমি থেকে
সেফটিপিন, সেফটিপিন থেকে আংরাখা। আমি দেখি কিভাবে অর্থ আসে, মিনিং চলে যায়।
কবিতাকে মিনিংফুল করে তোলার জন্য আমি তো এই শব্দমালা স্যাক্রিফাইস করেছি, আর কি
চাও তুমি আমার কাছে থেকে? বরং উল্টো দিকে এসো তোমায় আমায় একটা স্পোর্ট গড়াই। তুমি
কবিতা বানাও আমি কবিতা বানাই, আমাদের কবিতাগুলো কোথাও গিয়ে একটা তৃতীয় কবিতা
বানাক। তৃতীয় কবিতা আবার কোথাও গিয়ে ফট শব্দে ফেটে পড়ে, ছেতরে থাকে তার মেধা আর
ইমোশন। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">“<span lang="BN">নীলোফারকতবারনীলফেলেগ্যাল</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">একটাগোলরঙেরআলোয়অনন্তড্রাকুলাপড়েআছে<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">তারখিদেরনামঅনন্ত</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="BN">সেক্সওবটুয়ারনামওঅনন্ত</span>”<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">নবনীতা বলে আমার সমস্ত ইমোশন নাকি দাঁতে। কথাটায় আমার আপত্তি নেই। আরও
ভালো হত যদি আবেগ থাকতো নখের ডগায় কিংবা চুলের মত মৃত কোষে। আহা তাহলে তো আমি
নাচতুম। কিন্তু দুর্ভাগ্যের বিষয়, এখনো আমার ব্রেন পেরিয়ে আমি দেখতে শিখলামই না। ভাবা যায়, আমাদের সব ইন্দ্রিয়গ্রাহ্য অনুভূতি
একটা জায়গায় জমা হচ্ছে, প্রসেসড হচ্ছে, কিন্তু তার নিজের কোন অনুভূতি নেই! হাউ
ফানি!আইরনিও বলা চলে।</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">তাহলে নবেন্দুকে কি অস্বীকার করতে চাও? হ্যাঁ, চাই তো। একশবার চাই। আমি
যদি লিখি, “মিস্ট্রি পেঁচিয়ে ধরেছে চুলের নীচেকার উষ্ণতা</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="BN">উম উম ভাব/আর ওই
সহাস্য মাংসের ক্রিস্প/যেমন ঘাড় ড্রিল করে ঢেলে দিচ্ছে/</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">ইমোটিকনস্/এই
শাদা চাদরে রক্ত লেগে থাকার মোটিফ” তাহলে আমি
নিজের লিবিডো নিয়ে নিজেই মশগুল। পাঠকের কি দায় আছে তা শোনার? সুতরাং আমাকে
বাঁচতে হবে ওই যকয়, গ, যক্ষ্মা, সেউ, দসবকভহ, সগফ্বক্য, ইউব, চেওফ,দসিওএরুগ্লক্রেব
এসবেরই মধ্যে। কি বললেন? অর্থহীন? </span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">তাহলে একটা
গল্পই বলিঃ</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">“সুইচবোর্ড
থেকে আলো ফেলছে শাহেনশা</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">এই ভঙ্গীমায়
মেয়েদের হাতব্যাগ</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">সিস্টার্ন ও
সিস্টার্ন পর্যন্ত যেকোনো</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">ন্যাপথ্যালিনের
দেবতারং </span><span style="font-family: Vrinda;">; <span lang="BN">একটি বসন্ত</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"> গিলে খাচ্ছে</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">আরেকটি
বসন্তের খিদে</span><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">ওই যোনির
ভেতরে বুম নিয়ে বসেছে</span><a href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=6876598101227073838" name="_GoBack"></a><span style="font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">নির্জন
স্টেশনমাস্টার”<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-indent: .5in;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;">কবিতাকে, এই পর্যায়ে আবহবিকার মনে হচ্ছে আমার।</span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 10.0pt;"> </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 10.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-18182080552993268922012-06-30T04:05:00.000-07:002012-06-30T04:05:49.387-07:0061sT pOsT : কবিতা পাক্ষিক ও বাংলা কবিতা ০ মুরারি সিংহ<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>BN-BD</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">সেদিন রাতে অফিস থেকে সেই মাত্র বাড়ি ফিরেছি। প্রচণ্ড গরমে গলদ্ঘর্ম।
বিধ্বস্ত-প্রায় অবস্থা। বাথরুমে গায়ে জল ঢেলে বেরিয়ে টেবিল-ফ্যান চালিয়ে প্রাণপণে স্বাভাবিক
হবার চেষ্টা করছি। অনুপমের ফোনটা এল। বাকের পরের সংখ্যার জন্যে গদ্য লেখার অনুরোধ।
দেখা সাক্ষাতের বাইরে অনুপমের সঙ্গে আমার যেটুকু কথা হয়েছে সবই ফেসবুকে। ফোনালাপ
এই প্রথম। বলতে চাইলাম অফিসের এখন যা কাজের চাপ তা আমাকে প্রায় গিলে ফেলেছে।
লেখালিখির সময় একেবারে কমে গেছে। এখন কিছু লেখা বিশেষ করে গদ্য, প্রায় অসম্ভব। উত্তর
পেলাম এখনো প্রায় কুড়ি দিন বাকি আছে, তার মধ্যে ঠিক হয়ে যাবে। নিমরাজি হয়ে ব</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda;">ল</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">লাম দেখি চেষ্টা করে। ভাবছি কী নিয়ে
লেখা যায়, এক মিনিট কাটতে না কাটতেই আমার ফোন। কবিতা পাক্ষিক নিয়ে কিছু লিখুন।
প্রভাতদাও সেটা চাইছেন।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">অতঃপর কলম ধরতেই হল। থুড়ি, এখন আর লে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda;">খা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">লিখি করতে কাগজ কলমের দরকার পড়ে না। ল্যাপটপের স্ক্রিন ও
কি-বোর্ডই সম্বল। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">আজ শনিবার। ছুতির দিন। কমপিউতার খুলে বসে ভাবছি কোথা থেকে শুরু
করি। আসলে আমার মতো একজন পার্টটাইম সাহিত্যকর্মী্র পক্ষে লেখালিখিটা স</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">ত্যিসত্যিই এক পরিপূর্ণ </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">আয়াসসাধ্য ব্যাপার। সারাদিন তো কেটে যায়
সরকারি অফিসে গোমস্তাগিরি করে।বাড়িতে ফিরেও রেহাই নেই, মাঝে মাঝে অফিসকে পিছনে
বেঁধে আনতে হয়। তার উপর আছে চন্দনগর থেকে কোলকাতা প্রতিদিন নিত্যযাত্রার পরিশ্রম ও
ক্লান্তি। এরই মধ্যে লেখালিখির নতুন আইডিয়া মাথার মধ্যে উঁকিঝুকি মারলেও বেশির ভাগ
সময়েই তা দানা বাধতে পারে না। হারিয়ে যায়। এভাবে কত ভাবনা-চিন্তা যে মাঠে মারা যায়।
মনের মধ্যে তারা ফেলে রেখে যায় একরাশ বিষাদ ও শূন্যতা। তার সঙ্গে যোগ হয় চারপাশের
রাজনীতি-অর্থনীতি-সমাজ-সংস্কৃতি থেকে ছুটে আসা অজস্র নৈরাশ্য, হতাশা ও নেতিবাচক
বার্তাগুলি। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">বোধ হয় এভাবেই প্রতিদিনের ঘাতে-প্রতিঘাতে একটু একটু করে ফুরিয়ে
যেতে হয় মানুষকে। শরীরে ও মনে বড়ো হতে হতে কখন যেন মানুষ বুড়িয়ে যেতে থাকে। নতুনকে
ছুঁতে পারে না, বদলকে মেনে নিতে পারে না, নাগরিক জলহাওয়া থেকে পুষ্টি আরোহণ করেও
মানুষ হয়ে যায় গুহাবাসী।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">তবুও মানুষ বেঁচে থাকে, মানুষ বাঁচতে চায়। কারণ মানুষ
স্বপ্নজীবী। মানুষই একমাত্র জীব যে স্বপ্ন দেখতে জানে, স্বপ্ন দেখতে পারে। তাই সে
শেষ হয়েও শেষ হয় না। সে ফুরিয়ে গিয়েও ফুরোতে চায় না। তাকে বাঁচিয়ে রাখে তার
স্বপ্ন। তাকে বাঁচিয়ে রাখে তার আশা। তুচ্ছ বলে, দূরছাই করে, যাকে দূরে ফেলে দেওয়া
হয় জাদুকরী শক্তি নিয়ে সেও একদিন ফিরে আসতে পারে অফুরন্ত এই জীবনের উ</span><span lang="BN" style="font-family: "Bangla Akademi";">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">সবে।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">আমার কাছে এই স্বপ্নেরই আরেক নাম কবিতা পাক্ষিক। </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Bangla Akademi";">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">মানুষ
যতদিন পর্যন্ত স্বপ্ন দেখবে ততদিনই কবিতাপাক্ষিক</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">- এটা কবিতা পাক্ষিক-এর
ক্যাচ-লাইন। অন্যদের কাছে কথাটা হয়তো একটু বেশি রোম্যান্টিক শোনায়, তবু আমার কাছে
এটা একশো ভাগ খাঁটি। কারণ এই কবিতা পাক্ষিক নামক ব্যাপারটি আমার
শয়নে-স্বপনে-জাগরণে প্রায় শ্বাস-প্রশ্বাসের মতোই মিশে গেছে। সুপার স্বাভাবিক।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">বাঙলা কবিতার অনুরাগীদের কাছে কবিতা পাক্ষিক তো একটা স্বপ্নই।
গত কুড়ি বছর ধরে প্রতি ১৪ দিন অন্তর নিয়মিত প্রকাশিত একটি অবাণিজ্যিক কবিতা
পত্রিকা। তার ৫০০-তম সংখ্যাটি প্রকাশিত হতে চলেছে আগামী ১৭ নভেম্বর ২০১২। সারা
বিশ্বে এর কোনো তুলনা নেই। এটা অবশ্যই একটা ঘটনা। দুর্ঘটনাও বলা যায়। বিশ্বাস করতে
কষ্ট হয়। অথচ অবিশ্বাসেরও উপায় নেই। সুখে দুঃখে ভালোয় মন্দয় ঘৃণা বা ভালোবাসায়
কবিতা পাক্ষিকের এই পথচলাকে উপেক্ষা করে মুখ ফিরিয়ে নেবেন, না সমীহ করে স্যালুট
জানাবেন সেটা সুধী পাঠকই ভেবে দেখুন। আমি শুধু আমার উপলব্ধিগুলোই লিপিবদ্ধ করতে
পারি। </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">আলোচনার এই পর্বে কবিতা পাক্ষিক প্রকাশের পরিপ্রেক্ষিতটি একটু
দেখে নেওয়া যাক। </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Bangla Akademi";">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কল্লোল</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">
থেকে </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কবিতা</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"> হয়ে </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কৃত্তিবাস</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">
বা </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">শতভিষা</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"> বাংলা কবিতার ইতিহাসে এক একটা
মাইলস্টোনের নাম। পরবর্তী সময়েতে তো একটু একটু করে বহুমুখী হয়ে এই প্রচেষ্টা কলকাতা
ছাড়িয়ে ছড়িয়ে পড়েছে বাংলার গ্রাম-গঞ্জেও। তার পাশাপাশি তলে তলে বাংলা কবিতা-চর্চার
ভূখণ্ডে এই সময়ে আরেকটা বড়ো ধরণের পরিবর্তন ঘটে গেছে। তা হল বাংলা কবিতার উপর বৃহ</span><span lang="BN" style="font-family: "Bangla Akademi";">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">-পুঁজির নিয়ন্ত্রণ কায়েম। গল্প বা
উপন্যাসের মতো বাংলা কবিতাকে নিয়েও ভালো বাণিজ্য করা যায় বুঝতে পেরে
বাণিজ্যিক-গোষ্ঠীর সর্বাধিক প্রচারিত পত্রিকায় ক্রমাগত বিশেষ কিছু মুখকে তুলে ধরে
তাদের নিরঙ্কুশ আলোকিত করা। সেই কবিতা-চর্চার মধ্যে আশ্চর্যভাবে মার্জিত নাগরিক
সমাজের প্রাধান্যই চোখে পড়ার মতো। অর্থা</span><span lang="BN" style="font-family: "Bangla Akademi";">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"> প্রান্ত-বাংলার প্রতিনিধিত্বকে সেখানে অনুবীক্ষণ দিয়ে খুঁজতে
হত। এতে আপত্তি করার কিছু থাকতে পারে না। বরং কিছুটা মনখারাপ <span> </span>থাকলেও বাংলা কবিতার কাছে তা পরম গৌরবের কথা। তবে,
যেটা আপত্তির এবং আতঙ্কের, তা হল এই বৃহ</span><span lang="BN" style="font-family: "Bangla Akademi";">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">-পুঁজির পক্ষ থেকে সামগ্রিক ভাবে বাংলা-সাহিত্যের বৃহ</span><span lang="BN" style="font-family: "Bangla Akademi";">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"> পরিমণ্ডলে বিরামহীন মানসিকতায় নিজেদের
আধিপত্য কায়েম করার প্রচেষ্টা।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">এই আধিপত্যবাদের বিপরীতে নগরে ও গ্রামে, প্রান্তিক জনভূমি থেকে
প্রকাশিত অজস্র লিটিল ম্যাগাজিন নিজেদের মতো করে একটা কবিতা চর্চার আবহাওয়া তৈরি
করেছে। সেখান থেকেও উঠে এসেছে বেশ কিছু উল্লেখযোগ্য কবিমুখ। তবু বেশির ভাগ
ক্ষেত্রেই গত শতাব্দির সত্তর ও আশির দশকে প্রকাশিত এই সব কাগজের একট উদ্দেশ্য যেন
তৈরি হয়ে গেছিল যে যে-কোনো ভাবে ওই বাণিজ্যক কাগজের নজরে পড়া এবং সেখানে প্রকাশিত
কবিতায় নিজের লেখাটিকে দেখে এবং দেখিয়ে পরিচিত পরিজনদের কাছে নিজেকে কবি হিসেবে
প্রতিষ্ঠিত করে নিজের কবিজন্ম ধন্য করা। ব্যতিক্রম যে ছিল না তা নয়, তবে তা খুবই
অসংগঠিত এবং অনিয়মিত। এই পটভূমিতেই গত শতকের নব্বই দশকের প্রথম পাদে কবিতা
পাক্ষিকের আত্মপ্রকাশ।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কবিতা পাক্ষিক প্রকাশিত হবার পরে প্রথম প্রথম অনেকেই ভেবে
নিয়েছিলেন তা আর পাঁচটা কাগজের মতোই ভিড়ে মিশে যাবে, এবং তা গতানুগিতক ও
ক্ষণস্থায়ী হবে। সেই দিনের সেই শিশু কাগজটির ভেতর এতটা প্রাণশক্তি আছে তা উপলব্ধি
করতে অনেক মানুষই ব্যর্থ হয়ে ছিলেন। সেটা মানুষের দোষ নয়, আমাদের দৈনন্দিন অভ্যাস
থেকে জাত চিন্তা- ভাবনার খামতি । কারণ আমাদের এই চিন্তা-ভাবনা বেশির ভাগ ক্ষেত্রেই
একটা ধরা-বাঁধা, গতানুগতিকতার ছকে বাঁধা। বেশির ভাগ সময় আমরা নিজেদেরকে সেই ধাঁচার
বাইরে নিয়ে আসতে পারি না। বা হয়ত চাইও না। কারণ সেটা রিস্কের। এই জন্যে নতুন কিছু
ভাবা, নতুন কিছু করা আমাদের ধাতে সয় না। আমরা নিজেদেরকে সব সময় একটা নিরাপত্তা
বলয়ের ভেতর আটকে রাখতে চাই। সেই কমফোর্ট জোনের বাইরে বেরোতে চাই না, বা পারি না।
এবং তা হয়ত কতকটা নিজেদের অজান্তেই।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">প্রকাশের দিন থেকেই কবিতা পাক্ষিক সেই গতানুগতিকতাকে অতিক্রম
করে নতুন কিছু ভাবতে চেয়েছে, নতুন কিছু ভাবাতে চেয়েছে, নতুন কিছু করতে চেয়েছে। বাংলার
কবিতা অনুরাগীদের একটা নতুন বার্তা দিতে চেয়েছে। তার এই কুড়ি বছরের অবিরাম
কবিতা-যাপন আজ আশা করি একথাটা প্রমাণ করতে পেরেছে তার সেই প্রচেষ্টার ভেতর কোনো
রকম ভান ছিল না। কোনো খাদ ছিল না। </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কবিতা পাক্ষিক প্রকাশের পটভূমিতে কিছু বিশ্বজনীন
ব্যাপার-স্যাপারও ঢুকে পড়েছে। সে সময়ে কমিউনিজিমে বিশ্বাসী মানুষদের চরম হতাশ করে
সোভিয়েত রাশিয়া ভেঙে খান খান হয়ে গেছে। পূর্ব ইউরোপের সমাজতান্ত্রিক দেশগুলিরও পতন
ঘটেছে। বিশ্বজুড়ে নতুন অর্থনীতির গোড়াপত্তন হয়েছে। শুরু হয়েছে এক নতুন প্রক্রিয়া,
যার নাম বিশ্বায়ন। এদেশেও শুরু হয়েছে উদারনৈতিক কাজকর্ম। বিশ্বায়ন, শিল্পায়ন,
নগরায়ন, হাইওয়ে, উড়ালপুল, <span> </span>শপিং মল, আইনক্স
- এই সব শব্দগুলো তখন হামেশাই শোনা যাচ্ছে।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;"><span> </span><span> </span></span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">বিশ্বায়ন, শিল্পায়ন, নগরায়নের পাশাপাশি অন্যদিকে ঘটে গেছে
আরেকটা মেজর ঘটনা। তা হল উচ্চ প্রযুক্তির জগতে এক যুগান্তকারী বিপ্লব। এসেছে
কমপিউটারের ব্যাপক ও বহুল ব্যবহার এবং অবশ্যই সারা পৃথিবীকে একটা গ্রামে পরিণত করা
ইন্টারনেট মহারাজ। </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কবিতা পাক্ষিক প্রথম থেকেই এই সব পরিবর্তনকে প্রত্যক্ষ করে, তার
সঙ্গে তাল মিলিয়ে বাংলা কবিতাকে আপডেট করার কথা বলেছে। বাংলা কবিতাকে আপডেট করতে
চেয়েছে। সে বলেছে পোস্টমর্ডানিজিমের কথা। সে বলছে পোস্টকলোনিয়ানিজিমের কথা। সে বলেছে
প্রান্তিকের প্রাধান্যের কথা। নব্বই দশকের নতুন প্রজন্মের ছেলেমেয়েরা তাতে সাড়া
দিয়েছে প্রবল ভাবে। কবিতা পাক্ষিককে তারা নিজেদের কাগজ মনে করে আপন করে নিয়েছে।
তাকে বেছে নিয়েছে নিজেদের আত্মপ্রকাশের প্রধান ভূমি হিসেবে। তাদের কাছে কবিতা
পাক্ষিকও দূরত্বের কোনো কৃত্রিম প্রাচীর তৈরি করেনি। সুতরাং গোটা নব্বই দশক জুড়ে
কবিতা পাক্ষিককে অবলম্বন করে তৈরি হয়েছে বাংলা কবিতার এক অবাধ মুক্তাঞ্চল। নতুন
নতুন দিশাতে বাংলা কবিতা ছড়িয়ে গেছে মনের আনন্দে। কবিতা লেখার প্রচলিত ছকগুলি যেন
উবে গেছে এক জাদুকরী ছোঁয়ায়। </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">এই পরিবর্তনকে তখন অনেকেই মুক্তমনে মেনে নিতে পারেননি। কিছু
পক্ষ থেকে প্রবল বিরোধীতা তো ছিলই তার সঙ্গে অজস্র নিন্দা, টিটকারী কিছুই বাদ
যায়নি। কিন্তু তাতে করেও কবিতা পাক্ষিককের পথ হাঁটাকে বিন্দুমাত্র দমানো যায়নি। সমস্ত
নিন্দা অপমান উপেক্ষা মাথা পেতে নিয়ে সে নীরবে নিজের কাজটিকে সুষ্ঠ ভাবে করার
চেষ্টা করে গেছে। এক জায়গায় থেমে থাকেনি। তার মধ্যেও বিস্তর বদল এসেছে। অনেক চেনা
মুখ সরে গেছে। অনেক নতুন মুখ উঠে এসেছে। লেখালিখির দিক দিয়েও এই কুড়ি বছরে অনেক
বাঁক-বদল ঘটে গেছে। বারে বারে বাংলা কবিতার মর্জি বদল হয়েছে। নব্বইয়ের প্রবল উচ্ছ্বাস
থিতিয়ে গেছে। নতুন সহস্রাব্দে নতুন শতকের শুন্য দশকে উঠে এসেছে প্রযুক্তিমনস্ক পরিবর্তন-অনুরাগী
নতুন ছেলেমেয়েরা। ট্রাডিশনালের সঙ্গে অনায়াসে মিশে গেছে কন্টেমপোরারি। শপিং-মলে নিত্য-নতুন
ব্রান্ডের ভোগ্য-পণ্যের পাশাপাশি অবলীলায় বিক্রি হচ্ছে বুকে চে-গেভারার মুখ আঁকা
টি-শার্ট। সোশাল নেটওয়ার্কের দেয়ালে দেয়ালে, ব্যক্তিগত ব্লগে, ব্লগজিনে প্রতিদিন
প্রতিরাত প্রতিমুহূর্তে লেখা হচ্ছে অজস্র কবিতা। সকালের পোস্ট ঢাকা পড়ে যাচ্ছে
বিকেলের পোস্টে। সন্ধ্যারাতের লেখাগুলি পুরোন হচ্ছে মাঝরাতে। কে তাদের দেখল, কে
লাইক দিল, কে কেমন কমেন্ট করল তাতে কারো কিছুই যায়-আসে না। প্রকাশের আনন্দেই সবাই
মশগুল। যেন শব্দের এক বিশাল উ</span><span lang="BN" style="font-family: "Bangla Akademi";">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">সব।
যেখানে বিখ্যাত অখ্যাত ভালো মন্দ এসব চেনা গণ্ডিগুলো লুপ্ত হয়ে গেছে। শুধু জেগে
আছে এক সেলিব্রেশন। এসব কিছুকেই কবিতা পাক্ষিক আত্মস্থ করেছে নিজের মতো করে। </span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">দুই দশকের এই সময়কালে বাণিজ্যিক কবিতা মহলেও কিন্তু ঘটে গেছে
নানান সব পরিবর্তন। একদিন যাঁরা পোস্টমর্ডানিজিমকে অনেক নিন্দা-মন্দ করেছিলেন,
উপেক্ষা ও অবজ্ঞা করেছিলেন, নতুন সময়ের নতুন ফেনোমেনাকে ক্রমে ক্রমে তাঁরাও মেনে
নিতে বাধ্য হয়েছেন। এখন আর পোস্টমর্ডানিজিম তাঁদের কাছে অচ্ছুত নয়, কারণ তাঁরা
বুঝতে পেরেছেন এই পোস্টমর্ডানিজিমও বেশ বাণিজ্য-সফল। সাব-অলটার্নের গুরুত্বকেও
তাঁরা স্বীকার করে নিয়েছেন। একটু লক্ষ করলে সেই কাগজে প্রকাশিত এখনকার কবিতায় এই
সব পরিবর্তন সহজেই নজরে পড়বে। তবে তাদের আধিপত্যবাদ বিস্তারের প্রক্রিয়াটি এখনো
সমান ভাবে সক্রিয়। নতুন লেখালিখির গুণাগুণ বিচার করিয়ে তাদের পোষিত বুদ্ধিজীবী
সমাজকে দিয়ে ক্রমাগত বলানো হচ্ছে এসবই আসলে মধ্যমেধার মহা-বিস্ফোরণ। এখনকার সমাজে
ও রাজনীতিতে তাই উগ্রপন্থী সন্ত্রাসের পাশাপাশি এই ধরণের বুদ্ধিজীবী সন্ত্রাসও হয়ে
উঠেছে এক উল্লেখযোগ্য বিষয়।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">কবিতা পাক্ষিক কখনো আধিপত্যবাদে বিশ্বাস করে না। কিন্তু মুশকিল
হল যাঁরা আধিপত্যবাদে বিশ্বাসী, কবিতা পাক্ষিকের ধারাবাহিক প্রকাশ ও ক্রমবর্ধমান
জনপ্রিয়তায় তাঁরা একদিন সম্যক টের পেলেন যে তাঁদের পায়ের তলার মাটি ক্রমশ আলগা হয়ে
যাচ্ছে। সুতরাং একটা কিছু করা দরকার। ফলে বাণিজ্যিক পত্রিকার জগতে তো একটা
পরিবর্তন হলই, শুরু হল কবিতা পাক্ষিক থেকে উঠে আসা নতুন কবিদের দলে টানার পালা। আর
সাহিত্যের সেই প্রধান মালগাড়িতে যাঁদের জায়গা দেওয়া গেল না, তাঁদের জন্যে মেয়েদের
রূপচর্চার জন্যে প্রকাশিত ম্যাগাজিনেও খোলা হল কবিতা বিভাগ। অন্যদিকে নতুন কবিদের
দলে <span> </span>টানার জন্যে এক বিখ্যাত ও জনপ্রিয়
ব্যক্তিত্বকে সামনে খাড়া করে ষাট দশকে ফুরিয়ে যাওয়া তখনকার বিখ্যাত কবিতা পত্রিকাকে
নতুন করে বাঁচিয়ে তোলার চেষ্টা করা হল। কবিতা পত্রিকা প্রকাশের ক্ষেত্রে তৈরি হল
আরো অনেক নতুন নতুন উদ্যোগ। যা বেশ রঙ-চঙে ও মনিহারি। কবিতা পাক্ষিক এসবের
বিরোধীতা করে না। কারণ সে জানে এসব কিছুই সামগ্রিক ভাবে বাংলা কবিতার ক্ষেত্রে
ভালো ফল দিয়েছে। কবিতা পাক্ষিক জানে নতুন প্রজন্মের ছেলেমেয়েদের কাছে কবিতা
পাক্ষিকের অনায়াস গ্রহণযোগ্যতাকে মোকাবিলা করার জন্যে এই প্রচেষ্টাগুলি দানা
বাঁধলেও তারা নিজেদের অগোচরে কবিতা পাক্ষিকের মিসন ও ভিসনকেই মান্যতা দিয়েছে। কবিতা
পাক্ষিকের শুরু করা কাজকেই তারা এগিয়ে নিয়ে চলেছে। তবে কবিতা পাক্ষিকের কাজ এখনো
ফুরোয়নি। কারণ পরিবর্তন কখনোই এক জায়গায় থেমে থাকে না। সেই পরিবর্তনের পাতাকাকে
যথাযথ তুলে ধরার জন্যে কাউকে না কাউকে এগিয়ে আসতেই হয়। এতদিন কবিতা পাক্ষিক খুব
বিনীতভাবে সেই কাজটাই করতে চেয়েছে। আগামীতেও তা করে যাবে।</span><span style="font-family: "Bangla Akademi";"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">একটা কথা বলে এই লেখা শেষ করতে চাইছি, কবিতা পাক্ষিককে যাঁরা
সহ্য করতে পারেন না, তাঁরাও আশা করি আজ তাকে স্বীকার করে নেবেন। আর কবিতা পাক্ষিক
প্রকাশের আগের বাংলা কবিতা এবং কবিতা পাক্ষিক প্রকাশের কুড়ি বছর পরে আজকের বাংলা
কবিতা এ নিয়ে আপাদ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda;">ম</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda;">স্তক কাজ করতে আগ্রহী-জনেরা একদিন নিশ্চয়
এগিয়ে আসবেন। তাঁরা বলে দেবেন বাংলা কবিতার এই প্যারাডিম শিফটে কবিতা পাক্ষিকের
আদৌ কোনো ভূমিকা ছিল, নাকি সব কিছুই এক তামাশা। আশা করি সেদিনও খুব বেশি দূরে নয়। <span> </span></span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span></div>anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-10119173012266303552012-05-23T20:00:00.000-07:002012-05-31T01:15:25.027-07:0060Th pOst : প্রশান্ত গুহ মজুমদার<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEic2fRlEIbujQ_JI1sm8LAbK913zZeEROEw19SLbDks77zwvSXhsfB5QByQOgJht6V5KniY0gHkCtUC7usRvPR2Vw9xtg42dtHWfbfUQOFBBMpZB3Z3nLG52VvN_ZA4fkx5InJwBoyCQbs/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEic2fRlEIbujQ_JI1sm8LAbK913zZeEROEw19SLbDks77zwvSXhsfB5QByQOgJht6V5KniY0gHkCtUC7usRvPR2Vw9xtg42dtHWfbfUQOFBBMpZB3Z3nLG52VvN_ZA4fkx5InJwBoyCQbs/s640/1.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQ2qff0aVS0dKn9-EnnKbpOxqfBlbL-PguvtteNATBQB8gquxMjYJgQuBmoywQbzHrSCL3QXvDYMA0IdxtRTYqdIYAopK6mr2FDWp-7T5X2mdkyFQDY1MLIz9DkZgW4SNcsVJybbA9G4o/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQ2qff0aVS0dKn9-EnnKbpOxqfBlbL-PguvtteNATBQB8gquxMjYJgQuBmoywQbzHrSCL3QXvDYMA0IdxtRTYqdIYAopK6mr2FDWp-7T5X2mdkyFQDY1MLIz9DkZgW4SNcsVJybbA9G4o/s640/2.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_QdVqST6JJVUmHz5ul3nsx6kTI5F5yY_OdwLdIJAEI5NcQ4unCCoN9MLUYlpXDpeS-biR2M8wBZcyV3c9VcPo5OmUWscj4e4Y9g5D3L3YQFpaz4ybTDVUxfQrswDgwqui3wfqVzbLoRw/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_QdVqST6JJVUmHz5ul3nsx6kTI5F5yY_OdwLdIJAEI5NcQ4unCCoN9MLUYlpXDpeS-biR2M8wBZcyV3c9VcPo5OmUWscj4e4Y9g5D3L3YQFpaz4ybTDVUxfQrswDgwqui3wfqVzbLoRw/s640/3.jpg" width="456" /></a></div>
<br />anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-85275255395304338742012-04-30T03:52:00.000-07:002012-04-30T10:45:43.572-07:0059Th pOst : সেই কবে থেকে আমি তোমাদের বই কুড়িয়ে দিচ্ছি / স্বপন রায়<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">কবিতা নিয়ে বিতর্ক হলে কিছু ভালো তার্কিকের
সৃষ্টি হয়।তার্কিকের কবিতা নিয়ে তেমন কোন মাথাব্যথা থাকার কথা নয়। থাকেও না। সে
যুক্তির জাল বুনতে থাকে,যখন এ সব পড়ি মনে হয়, পৃথিবী এক ফুরন্ত ডোরবেল,কত যে
বিস্ময়!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">কবিতার সঙ্গে তত্ত্বর স্ববিরোধীতা রয়েছে।
তত্ত্ব কবিতা নয়। কবিতাধারাগুলি দেখলে বোঝা যায়, কবিতা আগে লেখা হয়েছে,তত্ত্বর
সমর্থন এসেছে পরে। বাংলা কবিতাও এর ব্যতিক্রম নয়।‘নতুন কবিতা’র যাবতীয় চিহ্ন লিখতে
লিখতে ফুটে উঠেছে।সাম্নে এসেছে কবিতার নতুন ভাবনাগুলি। এই স্তরে যেমন প্রচুর কবিতা
লেখা হয়েছে সেরকমই রয়েছে এই নতুন কবিতাধারণার
ভাবনা নিয়ে লেখা অনেকগুলো গদ্যর বই যা এই কবিতাধারাকে প্রচল রেখেছে। এই
ধারা বা যে কোন ধারার যাঁরা বিরোধীতা করবেন তাঁদের বিরোধ তখনই ব্যক্তিগত
অসূয়া,উচ্চাশাকে অতিক্রম করবে যখন তাঁরা তাঁদের কবিতা ভাবনাকে কবিতা এবং গদ্যে
প্রভূত পরিমাণে বইয়ের আকারে নিয়ে আসবেন, নইলে যতই ক্লিশে বলুন বা অন্যকিছু এ সব
উক্তিকে ব্যক্তিগত হতাশার উচ্চারণ বলেই মনে হবে!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">কোথাও তো যাবে সুশ্রী আরম্ভ হওয়া বিকেল,এক
পেগ পৌরসময়...কোথাও তো যাবে কবিতা, এই যাওয়াটা কেউ কেউ তত্ত্বে ফেলে দিয়ে বলেন এ
তো প্রকৃতি,এ তো নিসর্গ! নিসর্গ নিয়ে যা লেখার সে সব তো লেখা হয়ে গেছে। আর লিখেছে
কারা? সাহেবরা! এর পরেও নিসর্গ নিয়ে তৃতীয়
বিশ্বের কোন কবি লিখবে কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">তবু মেঘদূত! যখন সাহেবরা বর্বর ছিল! ভাবুন
সে সময়টা,কিন্তু মহান সাহেব কবিরা মেঘদূত পড়ে থেমে যাননি!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">উদাহরণও দেয়া যাকঃ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -.25in;">
<span style="font-size: 14pt; line-height: 115%;">1.<span style="font: normal normal normal 7pt/normal 'Times New Roman';">
</span></span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">‘</span><span style="line-height: 115%;">Then a mile of warm sea – scented beach;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="line-height: 115%;"> Three fields to cross till a
farm appears;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="line-height: 115%;"> A tap at the pane, the quick
sharp scratch<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="line-height: 115%;"> And blue spurt of a lighted match,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="line-height: 115%;"> And a voice less loud,thro’its joys and
fears,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="line-height: 115%;"> Than the two hearts beating each to each!’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="line-height: 115%;"> (Robert Browning/meeting
at night)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -.25in;">
<span style="font-size: 14pt; line-height: 115%;">2.<span style="font: normal normal normal 7pt/normal 'Times New Roman';">
</span></span><span style="line-height: 115%;">‘O rose,
thou art sick!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;">The
invisible worm<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;"> That flies in the night,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;"> In the howling storm<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;">Has found
out thy bed<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;">Of
crimson joy;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;">And his
dark secret love<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;">Does thy
lite destroy.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span style="line-height: 115%;">(Willium
Blake/The sick Rose)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span class="Apple-style-span" style="line-height: 18px;"><br /></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">নিসর্গ এ রকম দেখার
প্রতিক্রিয়াতেই বিভিন্ন হয়ে ওঠে।যার মধ্যে প্রকৃতি নেই,রোমান্স নেই, কল্পনা
নেই,অভিযান নেই সে কবি নয়। সে সফল ম্যানেজার,করণিক,অধ্যাপক, বাস্তুকার,ডাক্তার,খেলোয়াড়...সে
কবি নয়! যে কবিতাকে নিয়ে প্রজেক্ট বা সমবায় করতে চায়, সে ভালো সম্পাদক,ভালো
সংগঠক,সে পাগল নয়,সে কবিও নয়। যেমন বুদ্ধদেব বসু এবং জীবনানন্দ দাশ। প্রথমজন ভালো
সম্পাদক,দ্বিতীয়জন কবি!</span><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">কবি এক নিঃসঙ্গ রসিক
পাগল,যখন সে লেখে তখন,যখন ভাবে তখনো!এ পাগলামির কোন ওষুধও নেই। এর মূল চেতনায়,চেতনার
মূল বস্তুতে। বস্তুতে? এ নিয়ে বিতর্ক আছে। বিতর্কে যাচ্ছিনা। বস্তুবাদ ওই নিসর্গ
রচণার মতোই ইওরোপের আগে ভারতে বিস্তার লাভ করেছিলো। গুরু বৃহস্পতির কথা মানে আছে
তো? চার্বাক সম্প্রদায়ের কথা? যাদের অধিকাংশ পুঁথিপত্র নষ্ট করে দেওয়া হয়েছিলো।
বিরোধীরা তাঁদের খণ্ডন করার জন্য যে সব চার্বাকী মতামত উল্লেখ করেছেন তাতেই আমাদের
বিস্মিত হতে হয়। আমি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">এটাকেই ভারতীয়ত্ব বলি।
বেদ,বেদান্ত,উপনিষদ থেকে ভারতীয় বস্তুবাদ অন্যদিকে অত্যন্ত ধনী ভারতীয় কথাসাহিত্য
এবং কাব্যসাহিত্য এ তো আমাদের উত্তরাধিকার। এ ক্ষেত্রে আমাদের মনের জানালা হামেশাই
বন্ধ থাকে। আমরা ধরেই নেই কবিতা লিখতে গেলে পশ্চিমই হলো </span><span style="line-height: 115%;">benchmark!</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">আমার মনে হয়
রবীন্দ্রনাথ এ বিষয়ে সচেতন ছিলেন। অনেকেই সে সময়ের বিখ্যাত এবং নিঃসন্দেহে কালজয়ী
কবিদের কথা উল্লেখ করে বলেন যে রবীন্দ্রনাথ আধুনিক সময়ের ব্যক্তিমানুষের যে সঙ্কট
তাকে বুঝতে পারেন নি। রবীন্দ্রনাথ যে এ সব বোঝেন নি তা এঁরা বুঝে গেছেন! কি
বুদ্ধি! একজন বাংলা ব্যান্ডের গায়ক বা লিখিয়ে একটি চ্যানেলে তো বলেই ফেললেন যে, র্যাবোঁ
থেকে এলিয়ট এ যদি হয় আধুনিকতা সেখানে রবীন্দ্রনাথ কোথায়? বাংলা ব্যান্ডের সমস্যা
কিন্তু অধিকাংশ কলা সমালোচকদের চেয়ে আলাদা নয়। এঁরা অর্থবোধক গান লিখে গেয়ে
থাকেন,অর্থহীনতায় এঁরা অসহায়! ফলতঃ রবীন্দ্রনাথকে একটা অর্থময় পরিসরে বেঁধে ফেলা
না অবধি এঁদের স্বস্তি নেই। আমার তো মনে হয় রবীন্দ্রনাথ নিজের স্বাতন্ত্র বজায়
রাখার জন্য ভারতীয় অসীম ভাবনায় নিজের কবিতাটি লিখে গেছেন। এই মৌলিকতাই প্রায়োগিক
মৌলিকতা। কিছু আছেন যাঁরা মৌলিক ব’লে কিছু হয় বিশ্বাস করেন না! এঁদের উচিৎ মৌল কণার যাঁরা খোঁজ করছেন তাঁদের সঙ্গে বিতর্ক
শুরু করা! কবির মৌলিকতা হলো প্রায়োগিক
মৌলিকতা! কবিতায় রতীয়ত্ব আনার চেষ্টা কিন্তু স্বভাবে না থাকলে হবে না।</span><span style="line-height: 115%;"> upstart </span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">কেউ ছুঁতেই
পারবে না এই মেজাজ! কবি বারীন ঘোষালের ‘সৎকার’ পড়ুন, যা বলতে চাইছি কিছুটা
পরিষ্কার হবে!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">‘আমাদেরই নদীর চেয়ে
বড়ো অপেক্ষারা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">আমাদেরই পিওন শুধু
হাঁটে যখন একটু আগে বৃষ্টি.....’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">কিছু স্বঘোষিত বোদ্ধা
আছেন যাঁরা যে কোন কবিতাকেই একটা নাম না দিয়ে স্বস্তি পান না! উল্লেখিত কবিতাংশে
যেহেতু নদী আছে,বৃষ্টি আছে অতএব এ ‘প্রকৃতিরচণা’
না হয়ে যায়না! একটা নাম দেয়া হলো ‘প্রকৃতিরচণা’, নাম মানের দিকে আপসেই নিয়ে
যাবে।এ হলো পন্ডিতের স্বভাব।নামছাড়া সে অসহায়!</span><span style="line-height: 115%;">
Brand name</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;"> ছাড়াও!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">এ ভাবেই চেতনার
অভিযানের অনিশ্চিত প্রণোদনাকে আনুভব করতে না পেরে,আনন্দটা </span><span style="line-height: 115%;">Share </span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">করতে না পেরে ‘</span><span style="line-height: 115%;">new-lyric’ </span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">ইত্যদি বলে
দেয়া হলো! একটা মজার কথা বলি,বিশুদ্ধ ভারতীয় মেজাজে অবশ্যই। আর মেজাজটাই তো আসল
রাজা! ‘শৈব-সিদ্ধান্ত’ দর্শন অনুযায়ি বুদ্ধির উৎস প্রকৃতি। মায়ার দুটি ভাগ। শুদ্ধ
মায়া,অশুদ্ধ মায়া।আবার এই অশুদ্ধ মায়া থেকে উদ্ভুত হয়েছে কাল,নিয়তি আর কলা। কলার
দুটি সন্তান</span><span style="line-height: 115%;"> :</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;"> বিদ্যা এবং প্রকৃতি। প্রকৃতিই উৎস চিত্ত এবং বুদ্ধির! তো বুদ্ধি,পন্ডিতের
প্রবল বুদ্ধিও প্রকৃতির সন্তান! আমরাও। পন্ডিতমশাইদের অনুরোধ বুদ্ধির ধাত্রীদেবীকে
অবহেলা করবেন না!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">নিসর্গ,প্রকৃতি জীবনের
বাইরে নয়! তবে ‘</span><span style="line-height: 115%;">nature writing’ </span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">ইত্যাদি বলার পিছনে পন্ডিত- কবিদের দুষ্টুবুদ্ধিও ছিলো।‘নতুন কবিতা’কে খেলো
করার দুষ্টুবুদ্ধিও! উদ্দেশ্য এই যে, এরা নতুন কিছুই করেনি,‘</span><span style="line-height: 115%;">nature writing’</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">এর মধ্যে নতুন কি আছে? এই প্রশ্ন তুলে দেওয়াই উদ্দেশ্য ছিলো তাঁদের।এটা
ধোপে টেকেনি,কারণ যাঁরা এটা বলছেন তাঁদের নিজস্ব কবিতাধারার কোন আবাহন কোথাও ছিলনা।নিন্দার ওজন আছে তবে তা সৃষ্টির চেয়ে বেশি নয়। এ জন্যই বলা যে ‘নতুন কবিতা’র
বিরোধীতা যাঁরা করছেন তাঁদের আরো পরিশ্রমী হতে ।নতুন একদিন পুরনো হবে এটাই
স্বাভাবিক! আলো দেখা কেন হেরে যাবে আলো জ্বালানোর কাছে? কবিতা আলো দেখার অনুভবে নিয়ে
যায়। সে এক নন্যরূপ চেতনার বিচ্ছুরণ! আলোজ্বালানো একটা </span><span style="line-height: 115%;">system</span><span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;"> এর অংশ। চেনাপথ,জানা
পথময়তা! কবির আনন্দ যদি অনুভবের বিমূর্ত থেকে না আসে তাহলে তিনি আলো জ্বালাবেন।
মানে খুঁজবেন। অন্ধকারের অচেতন তাঁর ধরা ছোঁয়ার বাইরে থেকে যাবে চিরকাল। নতুন
কবিতা কালের নিয়মে পুরণো হবে। লেখা হবে নতুনতর কবিতা। এই কবিতা তরুণ কবি ছাড়া কে
লিখবেন? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpLast">
<span lang="BN-BD" style="font-family: Vrinda; font-size: 14pt; line-height: 115%;">আমি এই গদ্যটি লিখে
ফেললাম তবে কি আলো জ্বালাবার অভিপ্রায়ে? হতে পারে। আমি তো কবি নই। সেই কবে থেকে
আমি তোমাদের বই কুড়িয়ে দিচ্ছি, কিছু করার নেই, আমার কুড়োনে স্বভাব! হয়তো কোন
অমূল্যরতনও এভাবেই একদিন..... <o:p></o:p></span></div>anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-37992012392157095722012-03-27T06:24:00.001-07:002012-03-31T02:33:56.750-07:00সৌমিত্র সেনগুপ্ত ঃ 58Th pOst<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIcN-s7g5o00IBzobBBQDKHWHz5-DsSKbork79CStNq5m8bam8eez_qqGbeCEegyBDSNbxzQ2U4Av7lU0IrkbUuNwSL0_VbC2Q33-H2KbuxcgQ8J_e5eDLEETsl-qzOhTz2qmnnw9TgY0/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIcN-s7g5o00IBzobBBQDKHWHz5-DsSKbork79CStNq5m8bam8eez_qqGbeCEegyBDSNbxzQ2U4Av7lU0IrkbUuNwSL0_VbC2Q33-H2KbuxcgQ8J_e5eDLEETsl-qzOhTz2qmnnw9TgY0/s640/1.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDf_Oyd4v-TYphBDVDxn9N8KFkooccVMGt6sWbe6kxdLjcBKpFmDxZ0bruVzaiMWm9ZlfWKsRMOBVrvacuIGrCARb8TpusCtLPuKogLsfVDRVdJDmIpDiETjepL18psBxKBg8vdq8rbYw/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDf_Oyd4v-TYphBDVDxn9N8KFkooccVMGt6sWbe6kxdLjcBKpFmDxZ0bruVzaiMWm9ZlfWKsRMOBVrvacuIGrCARb8TpusCtLPuKogLsfVDRVdJDmIpDiETjepL18psBxKBg8vdq8rbYw/s640/2.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1TXfIxiE52BIE-846ALrmkHNQgLKLKIWUmUIjh-K5UNE7xgnnc_yHXgirOK3BL5frHmDJk0RwQPbJ_g1W9PibvWyt7H-948LwTG0ADD7LnI37YYK2_q5A-xX7xumnIA1AwcmPg6Wzz4E/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1TXfIxiE52BIE-846ALrmkHNQgLKLKIWUmUIjh-K5UNE7xgnnc_yHXgirOK3BL5frHmDJk0RwQPbJ_g1W9PibvWyt7H-948LwTG0ADD7LnI37YYK2_q5A-xX7xumnIA1AwcmPg6Wzz4E/s640/3.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimSbh0rXnqxA6VQ7NYdYcvcUB3-WTnBk1f_WHuP09lAf-GOaKdbanDt3zWhbPBilj93P5-1PRJoN4DDLuoTNKJS6_UmpM5it1ZEXpcfFR_PDHzNdYKW2aWyJTot6lmtej-0Y-NOwqiyyY/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimSbh0rXnqxA6VQ7NYdYcvcUB3-WTnBk1f_WHuP09lAf-GOaKdbanDt3zWhbPBilj93P5-1PRJoN4DDLuoTNKJS6_UmpM5it1ZEXpcfFR_PDHzNdYKW2aWyJTot6lmtej-0Y-NOwqiyyY/s640/4.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlOOnE6h3nGehDa6_JtDdPkcsLK2r6ULK5zQutPRegkDx0EIs1wMfJG_yRSPX17bwsVuVYzZ3O5hVMBYBA-rW0Wq_BnFEoqcORvQdTpLhnnWd5Nlsasnq_XEY0GqV61lEk8WxDKGJGqCM/s1600/5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlOOnE6h3nGehDa6_JtDdPkcsLK2r6ULK5zQutPRegkDx0EIs1wMfJG_yRSPX17bwsVuVYzZ3O5hVMBYBA-rW0Wq_BnFEoqcORvQdTpLhnnWd5Nlsasnq_XEY0GqV61lEk8WxDKGJGqCM/s640/5.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2MvDFTGhUaynJQIS-wW6l00xjNwTz6NajtgQ9geN_vl20dL2OYHynp3t2FFQ3BPdoeoaNzdKoYuGFcnpJHpXhaIkAv1GNMamCagTF_zVvt63sM-rfQZW4KGEWpJfOm1Ncm29OO9-3eko/s1600/6.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2MvDFTGhUaynJQIS-wW6l00xjNwTz6NajtgQ9geN_vl20dL2OYHynp3t2FFQ3BPdoeoaNzdKoYuGFcnpJHpXhaIkAv1GNMamCagTF_zVvt63sM-rfQZW4KGEWpJfOm1Ncm29OO9-3eko/s640/6.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVcJt3uZaKm6Qi6BNB5AbhaWFyjWPLCWvc5u_jYL3pmdfD5mZ0wrioXbDXF5qBIXEHEj6UMPk0YU5oxB_J6rfNhm2PBBDyWo9-xzbzPNMLxEy0XRK1mtt91woZUr0RT3JOmeX1OmPnH_g/s1600/7.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVcJt3uZaKm6Qi6BNB5AbhaWFyjWPLCWvc5u_jYL3pmdfD5mZ0wrioXbDXF5qBIXEHEj6UMPk0YU5oxB_J6rfNhm2PBBDyWo9-xzbzPNMLxEy0XRK1mtt91woZUr0RT3JOmeX1OmPnH_g/s640/7.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBrt6bjJge6C-TrAvHuZh9vXtE37eq7abTZDNRffOFVKcUjjlaefhLQxHS_LgeFUBSq_xKNMItjain47G4UzepiO7DHiIEfh82AhhUcXkIjg2tV_feOtN8fhLr7jUKFztHcyOkyfkh8VM/s1600/8.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBrt6bjJge6C-TrAvHuZh9vXtE37eq7abTZDNRffOFVKcUjjlaefhLQxHS_LgeFUBSq_xKNMItjain47G4UzepiO7DHiIEfh82AhhUcXkIjg2tV_feOtN8fhLr7jUKFztHcyOkyfkh8VM/s640/8.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkGmlehEjhil9ksL_r_YbRI7sGIEtj91Q6EUGVHc-0f_gKZF_3HTInuynPD-bqgPxBJES5BgewYBW6wlcugM0qJ77HpuZ8NOGwLayDmUtcNc8MZGOUQP2vxAGSC0tgdJeh__QnvnkJsEI/s1600/9.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkGmlehEjhil9ksL_r_YbRI7sGIEtj91Q6EUGVHc-0f_gKZF_3HTInuynPD-bqgPxBJES5BgewYBW6wlcugM0qJ77HpuZ8NOGwLayDmUtcNc8MZGOUQP2vxAGSC0tgdJeh__QnvnkJsEI/s640/9.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqiPYgZ0PAmJQ_CaVMJ8_BN2dtkYUgtSu0Xa8n8VF_LSilWZLLQdwnDaZutgbgxAQO4PprUia_hovdtlHscNwp8MjtNtmxzyz06x7Vr-IzkxTsBkMgM-iJr-oO71Slfe72kykwxaUKEPo/s1600/10.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqiPYgZ0PAmJQ_CaVMJ8_BN2dtkYUgtSu0Xa8n8VF_LSilWZLLQdwnDaZutgbgxAQO4PprUia_hovdtlHscNwp8MjtNtmxzyz06x7Vr-IzkxTsBkMgM-iJr-oO71Slfe72kykwxaUKEPo/s640/10.jpg" width="470" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2VqFshm8TrWG0JGAFA_YdlzfHl2zEAz2_Vw66tQHlEi_17E4mdoOll3IUz_DhHbGH9DY-MoxjilvfYC2Wi2u70mmiw3DKcyHHKm_OZHefhUA-kUWFNSGncQ7fJB6-lBNGksi7kb3nOKE/s1600/11.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2VqFshm8TrWG0JGAFA_YdlzfHl2zEAz2_Vw66tQHlEi_17E4mdoOll3IUz_DhHbGH9DY-MoxjilvfYC2Wi2u70mmiw3DKcyHHKm_OZHefhUA-kUWFNSGncQ7fJB6-lBNGksi7kb3nOKE/s640/11.jpg" width="490" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj22UrjLF26bn96Tecvv_I1FdhjmHv1YJ0KdDIeHvvfPc17YcZCsk9AtbsxQBasa-3ZoiMvVKSGkZdne8P6yL-qKl5Wy-uU9pNSLmCDgtnDy12hO3we8UMtGxU_L-duEf59f5-V5v9ZOBI/s1600/12.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="395" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj22UrjLF26bn96Tecvv_I1FdhjmHv1YJ0KdDIeHvvfPc17YcZCsk9AtbsxQBasa-3ZoiMvVKSGkZdne8P6yL-qKl5Wy-uU9pNSLmCDgtnDy12hO3we8UMtGxU_L-duEf59f5-V5v9ZOBI/s400/12.jpg" width="400" /></a></div>anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-55295064042913454322012-02-23T03:59:00.001-08:002012-02-29T04:23:02.073-08:00প্রশান্ত গুহ মজুমদার : 57Th pOst<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjADNjdU9w80OorW9c0mh7tsKEO-C3IKuSkYtnM_lpC_z5-5zC_Fx7sau3C5-bd4pxZFOM1-67iTI9H6JfRmhzjPq0xNTbzwCxdDmXayrJH7SUCbWY67iUSfk-9-QjClweBstcqEoETOTo/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjADNjdU9w80OorW9c0mh7tsKEO-C3IKuSkYtnM_lpC_z5-5zC_Fx7sau3C5-bd4pxZFOM1-67iTI9H6JfRmhzjPq0xNTbzwCxdDmXayrJH7SUCbWY67iUSfk-9-QjClweBstcqEoETOTo/s640/1.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTEfOoR3YIUdNz9r-BRBGsmiT2D2saPn9L-lQWaIu6L4nwWi5AxkXmQNgTSxXyNCvAi5-D88fNTqMaNhWxrILtpWBsCgibwBqwnhARt8Y4ZZDXovEjxbOdBgh_I2ooO6PHTmXy1F7b1Hk/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTEfOoR3YIUdNz9r-BRBGsmiT2D2saPn9L-lQWaIu6L4nwWi5AxkXmQNgTSxXyNCvAi5-D88fNTqMaNhWxrILtpWBsCgibwBqwnhARt8Y4ZZDXovEjxbOdBgh_I2ooO6PHTmXy1F7b1Hk/s640/2.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCb0gZy-5WAY-f4cquj2fAx5tmCgvvSeOQKIZnCtbjDUp4ctLz3dtSZKAn3EvhFmvwtSkFRp80hj_H91NhJrI_PQ-SjZKMkAJHDKpreRgg9D8sK8Y-GZqkxzv7RmveJfgqLx1yWCd9Trk/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCb0gZy-5WAY-f4cquj2fAx5tmCgvvSeOQKIZnCtbjDUp4ctLz3dtSZKAn3EvhFmvwtSkFRp80hj_H91NhJrI_PQ-SjZKMkAJHDKpreRgg9D8sK8Y-GZqkxzv7RmveJfgqLx1yWCd9Trk/s640/3.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSZ9khGclp4OcXAq-LD7x4anJzIDg9IeSInYczS_iLsZ0rXZlHnFKvKXJ99y6mWmAanHFjPD00b9oGHCs-Va8dq-ELvLtn8R3LUNvj_kOz45HGLg-0ouXm_oqO1TeXWKVTqT-jcO0giXQ/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSZ9khGclp4OcXAq-LD7x4anJzIDg9IeSInYczS_iLsZ0rXZlHnFKvKXJ99y6mWmAanHFjPD00b9oGHCs-Va8dq-ELvLtn8R3LUNvj_kOz45HGLg-0ouXm_oqO1TeXWKVTqT-jcO0giXQ/s640/4.jpg" width="456" /></a></div>anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6876598101227073838.post-59359276385617304642012-01-18T19:16:00.001-08:002012-01-31T10:31:18.396-08:0056Th pOst : অনুপম মুখোপাধ্যায়<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYh6hK64LoAg746u1Ue0BIkBRJFxV9WURpaPxXwDfTNszxFwD3t6CDQOh40alcaRESXINiZ6ZrWvdWFNmOWT7W5rmzrBkCLByBBCrPp4OLSBA44kpH9y-sISQIm62VoIUfp3GmapMK63E/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYh6hK64LoAg746u1Ue0BIkBRJFxV9WURpaPxXwDfTNszxFwD3t6CDQOh40alcaRESXINiZ6ZrWvdWFNmOWT7W5rmzrBkCLByBBCrPp4OLSBA44kpH9y-sISQIm62VoIUfp3GmapMK63E/s640/1.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqeykmHTerg-qQ8eiOml690TawOs3sfxhODXeNmsDU0RXI3jRUfnHpBy0uySCH130Dhzf9BjzPjDwjbP0heiaeG6KN5m3DaZ8gqXcIf5A2qnkI_-Drs2lQ1Y7-yrQi1hR49Le4TYmpCBI/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqeykmHTerg-qQ8eiOml690TawOs3sfxhODXeNmsDU0RXI3jRUfnHpBy0uySCH130Dhzf9BjzPjDwjbP0heiaeG6KN5m3DaZ8gqXcIf5A2qnkI_-Drs2lQ1Y7-yrQi1hR49Le4TYmpCBI/s640/2.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhq0zaYJzQyqIGPZ7p0fghcSe5QNTVhy0PKl_Mus6uN-DmUPVX-O4H397edAQX3MoKOL61uRyOSOQh4LfBSO0yCM_vdFSEDV0rmSZjdQtmngy7PBg-axToRQpJ8XbPxt8-_Xt8lG916Vy4/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhq0zaYJzQyqIGPZ7p0fghcSe5QNTVhy0PKl_Mus6uN-DmUPVX-O4H397edAQX3MoKOL61uRyOSOQh4LfBSO0yCM_vdFSEDV0rmSZjdQtmngy7PBg-axToRQpJ8XbPxt8-_Xt8lG916Vy4/s640/3.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7ZND6Bc69KikxMU87cmQMxJb4e36dYFroRu5sT04LwO5AL5dqlnNLP2rDoVhRsB4DHuA_idtf_h3J-ORoCLe-M2cqoPBgSPJdcIiWnxfwRTRaImxhdDUh88zsk9hdZJTZ0_pOqCr-RT0/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7ZND6Bc69KikxMU87cmQMxJb4e36dYFroRu5sT04LwO5AL5dqlnNLP2rDoVhRsB4DHuA_idtf_h3J-ORoCLe-M2cqoPBgSPJdcIiWnxfwRTRaImxhdDUh88zsk9hdZJTZ0_pOqCr-RT0/s640/4.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6al2nmoGWmSTUolyTaE_ujHHuritj1iLY-89MLZiSgR1yjO7jsudJ8LsoDW2BMOgsE9J5OsRY9WE1oPGYLSV_CvJznPfAba-TxMngQ37f62uFXju-NotNhlO_UJQc2o9j06O0xHpElTU/s1600/5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6al2nmoGWmSTUolyTaE_ujHHuritj1iLY-89MLZiSgR1yjO7jsudJ8LsoDW2BMOgsE9J5OsRY9WE1oPGYLSV_CvJznPfAba-TxMngQ37f62uFXju-NotNhlO_UJQc2o9j06O0xHpElTU/s640/5.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBuPc9MedJrGl4U2kExjIuVGbj3PI32IHwiBHn6Vs1w6RO1fkY6nMeY8h-v3XMAPWOiEOXv2BAwFseqpp5MttaxPdnUAxgN4BzqHpDJfDyjffwByaiexF6XhhvBDySbsAVCl5yqhRMpWs/s1600/6.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBuPc9MedJrGl4U2kExjIuVGbj3PI32IHwiBHn6Vs1w6RO1fkY6nMeY8h-v3XMAPWOiEOXv2BAwFseqpp5MttaxPdnUAxgN4BzqHpDJfDyjffwByaiexF6XhhvBDySbsAVCl5yqhRMpWs/s640/6.jpg" width="456" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_Iej8Rb_923SIkOFRSdqGdgeSCrSmE6nxXAdB-e_nM1yiqWOLGFuvJ373F_VDkC-OGhyJuGH7KTDDpDo5rPVip0uQaJkMhGNHQhbycEXG0PD1v0GzVNLaIHNgTBCBKCfVy_D3N99mACI/s1600/7.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_Iej8Rb_923SIkOFRSdqGdgeSCrSmE6nxXAdB-e_nM1yiqWOLGFuvJ373F_VDkC-OGhyJuGH7KTDDpDo5rPVip0uQaJkMhGNHQhbycEXG0PD1v0GzVNLaIHNgTBCBKCfVy_D3N99mACI/s640/7.jpg" width="456" /></a></div>anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.com